تا پایان سپتامبر سال جاری، چین مالک 1.06 تریلیون دلار از مجموع 20.4 تریلیون دلار بدهی تسویه نشده دولت ایالات متحده بوده که توسط وزارت خزانه‌داری آمریکا منتشر شده است.
از آغاز جنگ تجاری در سال ۲۰۱۸، نگرانی‌هایی درباره احتمال استفاده ابزاری چین از بدهیهای ایالات متحده به عنوان سلاحی برای تلافی تعرفه‌های تجاری وضع شده علیه این کشور وجود داشته است.
طلب چین از دولت آمریکا چیست؟
بدهی ایالات متحده به چین شامل اوراق بهاداری همچون اسکناس، چک، و اوراق قرضه‌ای است که وزارت خزانه‌داری آمریکا به نمایندگی از دولت فدرال منتشر کرده است تا کسری بودجه سالانه را تامین کرده و تدبیری برای بدهیهای فعلی دولت بیندیشد.
ایالات متحده چقدر به چین بدهکار است؟
چین مقدار طلب خود از ایالات متحده را فاش نمی‌کند اما خزانه‌داری آمریکا هر ماه داده‌هایی از تمام طلبکاران خارجی این کشور منتشر می‌کند و چین، در کنار ژاپن، از دیرباز یکی از مالکان عمده بدهیهای آمریکا بوده است.
تا پایان ماه سپتامبر، بدهی پرداخت نشده آمریکا در مجموع ۲۰.۴ تریلیون دلار بود. در این میان طبق داده‌های خزانه‌داری آمریکا، سهم چین ۱.۰۶ تریلیون دلار است که پس از ژاپن (با ۱.۲۷ تریلیون دلار) در رتبه دوم قرار دارد.
ممکن است این داده‌ها «محاسبه دقیقی از سهم هر کشوراز اوراق بهادار خزانه‌داری ایالات متحده ارائه نکند» چرا که نگهداری اوراق بهادار آمریکا در حساب‌های امانی (Custody accounts) در خارج از کشور نیز، که شاید ارتباطی به صاحبان حقیقی آن نداشته باشند، امکان‌پذیر است.
ایالات متحده در مجموع ۷.۰۷ تریلیون دلار به سرمایه‌گذاران خارجی بدهکار بوده که معادل ۳۵ درصد از کل بدهیهای پرداخت نشده این کشور است. چین مالک ۵.۲ درصد از تمام بدهیهای ایالات متحده است.
با این حال، خزانه‌داری آمریکا هشدار می‌دهد که ممکن است این داده‌ها «محاسبه دقیقی از سهم هر کشور از اوراق بهادار خزانه‌داری ایالات متحده ارائه نکند» چرا که نگهداری اوراق بهادار آمریکا در حساب‌های امانی (Custody accounts) در خارج از کشور نیز، که شاید ارتباطی به صاحبان حقیقی آن نداشته باشند، امکان پذیر است. تحلیل‌گران بازار از سالها پیش احتمال می‌دادند که چین برای خرید بیشتر بدهیهای آمریکا از شرکت‌های اوراق بهادار خارجی استفاده می‌کند.
چرا چین بدهیهای ایالات متحده را خریداری می‌کند؟
سالها است چین در تجارت کالا و خدمات به برتری صادراتی دست پیدا کرده، یعنی میزان صادرات این کشور بر واردات آن پیشی گرفته است. بدین ترتیب علاوه بر این که درآمد بین‌المللی چین در اثر این برتری صادراتی رو به رشد در حال افزایش است، بسیاری از تراکنش‌های تجاری آن با کسب و کارهای واقع در ایالات متحده و سایر کشورها با دلار آمریکا انجام می‌شود. از این رو، چین دلار ذخیره کرده و از آن برای خرید دارایی‌هایی که بر حسب دلار آمریکا محاسبه می‌شوند (مثل دارایی‌های مربوط به خزانه‌ها) و دارایی‌هایی بر حسب ارزهایی دیگر بهره می‌برد. این دارایی‌ها جزو ذخایر ارزی خارجی چین محسوب می‌شوند که در حال حاضر با ارزشی معادل ۳.۱۲۸ تریلیون دلار بزرگترین ذخیره تبادل ارزی جهان به شمار می‌رود.
چین این ذخایر خود را با سرمایه‌گذاری در دارایی‌های مختلفی مدیریت می‌کند که با تامین امنیت و پایداری لازم، زمینه را برای استفاده از ذخایر برای مقابله با نوسان‌های جریان سرمایه و تثبیت اقتصاد کشور در صورت بروز بحران‌های مالی فراهم می‌کند.
چین کنترل شدیدی هم بر نرخ تبدیل یوان به دلار آمریکا اعمال می‌کند تا از راه‌هایی چون کنترل سختگیرانه جریان پول بین داخل و خارج کشور شرایط صادرات را رقابتی نگه‌دارد. چین همچنان برتری صادراتی خود در تجارت با آمریکا را حفظ می‌کند، تا بتواند سطح اشتغال را بالا نگه‌داشته و پویایی و پیشرفت اقتصادی خود را تداوم ببخشد.
ممکن است این داده‌ها «محاسبه دقیقی از سهم هر کشوراز اوراق بهادار خزانه‌داری ایالات متحده ارائه نکند» چرا که نگهداری اوراق بهادار آمریکا در حساب‌های امانی (Custody accounts) در خارج از کشور نیز، که شاید ارتباطی به صاحبان حقیقی آن نداشته باشند، امکان پذیر است.
منبع: وزارت خزانه‌داری ایالات متحده / هیئت مدیره ذخایر فدرال ایالات متحده
هرچند چین به طور رسمی آمار سرمایه‌گذاری خود در ذخایر ارزی خارجی را منتشر نمی‌کند، می‌دانیم که همیشه سهم قابل توجهی از آن (حدود یک سوم از ذخایر) را بدهیهای دولت ایالات متحده تشکیل می دهد. دلیل عمده آن این است که دولت آمریکا هرگز از بازپرداخت بدهیهای خود کوتاهی نکرده است، پس این بدهی‌ها محل امنی برای سرمایه‌گذاری در روزهای بحرانی بازار محسوب می‌شود.
سازمان‌های اعتبارسنجی Fitch Ratings وMood’s Investors Services به ایالات متحده بالاترین رتبه اعتباری خود، یعنی AAA و Aaa را (به ترتیب) اعطا کرده‌اند. اما موسسه Standard & Poor’s رتبه بدهیهای طولانی مدت این کشور را +AA (یک رتبه کمتر از بالاترین امتیاز) تعیین کرده است.
همچنین، دلار آمریکا در تراکنش‌های جهانی ارزی کاملا پذیرفته شده است و کاربرد گسترده‌ای دارد. قیمت‌گذاری و خرید و فروش کالاهایی مانند نفت و گاز نیز بر حسب دلار (تبدیل پذیرترین و پرکاربرد ترین ارز در تبادلات تجاری جهان) انجام می‌شود.
اگر چین تمام طلب خود از آمریکا را بفروشد چه اتفاقی می‌افتد؟
از آغاز جنگ تجاری در سال ۲۰۱۸، نگرانی‌های روز افزونی درباره احتمال استفاده ابزاری چین از بدهیهای ایالات متحده به عنوان سلاحی برای تلافی تعرفه‌های تجاری وضع شده توسط آمریکا وجود داشته است. اگر چین قیمت شکنی بدهیهای آمریکا را آغاز کند جرقه ارزان فروشی را در بازار اوراق بهادار خواهد زد، نرخ بهره ایالات متحده را بالاتر خواهد برد و احتمالا به رشد اقتصادی لطمه خواهد زد.
اما ارزان فروشی ناگهانی ممکن است باعث کاهش میزان تبادل دلار آمریکا نسبت به یوان چین هم بشود. این امر موجب افزایش قیمت صادرات چین خواهد شد. تضعیف دلار یعنی چین درآمد کمتری از فروش اوراق بهادار خود (بر حسب یوان) خواهد داشت.
چین در ماه اوت ۲۰۱۵، ذخایر خود از بدهیهای آمریکا را ۱۸۰ میلیارد دلار کاهش داد اما این اقدام تاثیر چندانی در بازار اوراق بهادار یا نرخ بهره ایالات متحده نگذاشت.
با این حال پکن هنوز می‌تواند با فروش عمده این بدهی‌ها، بازار دارایی‌های ایالات متحده و بازارهای مالی گسترده‌تر را بر هم بزند. به خصوص اگر این تصمیم اقدامی سیاسی از سوی دولت چین برای ایجاد اختلال عامدانه در بازارها محسوب شود.
شی جون‌یانگ: در شرایط بحرانی، مانند درگیری نظامی، ممکن است چین تمام سهم خود از اوراق بهادار آمریکا را بفروشد.
شی جون‌یانگ، استاد دانشگاه اقتصاد و امور مالی شانگهای، در ماه سپتامبر در مصاحبه با نشریه گلوبال تایمز گفت: چین «در شرایط عادی به مرور سهم خود از بدهیهای آمریکا را به ۸۰۰ میلیون دلار کاهش خواهد داد».
او افزود: «البته در شرایط بحرانی، مانند درگیری نظامی، ممکن است چین تمام سهم خود را از اوراق بهادار آمریکا بفروشد».
دورنمای مالکیت چین بر بدهیهای آمریکا چیست؟
چین از سال ۲۰۰۰ میلادی به مرور خرید اوراق بهادار خزانه آمریکا را افزایش داد. این خریدها در سال ۲۰۱۴ به اوج رسید اما از آن پس میزان این ذخایر کم کم رو به کاهش گذاشت. چین بیش از گذشته از تسلط دلار آمریکا بر تراکنش‌های بین‌المللی آگاه است، چون روابط این کشور با ایالات متحده در پی افزایش تهدید وضع تحریم‌های مالی از سوی واشنگتن رو به تیرگی گذاشته است.
احتمال تسهیل بیشتر سیاست‌های پولی ایالات متحده و تداوم نرخ‌های بهره بسیار پایین برای مدت زمانی بیشتر، از دیگر نگرانی‌های پکن هستند؛ چرا که موجب کاهش نرخ بازگشت بدهیهای (ROD) دولت آمریکا خواهند شد.
گو شوکینگ (Guo Shuqing) رئیس کمیسیون تنظیم مقررات بانک‌داری و بیمه چین، هشدار داد که تحرکات جدید ایالات متحده ممکن است بار دیگر جهان را به ورطه بحران اقتصادی بکشاند.
گو شوکینگ در مقاله‌ای که در ماه اوت در Quishi، نشریه دولتی چین، منتشر شد نوشت: «سیاست‌های تسهیل‌گرانه کمّی جدید و نامحدود ایالات متحده در یک سیستم پولی بین‌المللی تحت سلطه دلار، در حقیقت اعتبار دلار را می‌بلعد و بنیان‌های ثبات مالی جهانی را فرسوده می‌کند.»
چین برای کاهش وابستگی به دلار آمریکا تلاش‌هایی انجام داده است، از جمله تشویق به استفاده از یوان در تبادلات برون مرزی. با این وجود چون یوان کاملا تبدیل‌پذیر نیست، هنوز نمی‌تواند تبدیل به جایگزینی مهم برای دلار در تراکنش‌های بین‌المللی شود.
چین همچنین در حال افزایش میزان اوراق بهادار دولت ژاپن در ذخایر تبادلات بین‌المللی خود بوده و هست، اما به این دلیل که نرخ‌های بهره ژاپن بسیار پایین هستند، نتیجه چندانی به دست نیاورده است.
به گزارش خبرگزاری ژاپنی Nikkei در ماه اکتبر و با استناد به داده‌های وزارت امور مالی و بانک مرکزی ژاپن، چین از ماه آوریل تا ژوئیه ۲۰۲۰ مبلغی معادل ۱.۴۶ تریلیون ین (۱۴ میلیارد دلار) از اوراق بهادار میان مدت و بلند مدت دولت ژاپن را به صورت خالص خریداری کرده است. این مقدار نسبت به بازه زمانی مشابه در سال ۲۰۱۹ ۳.۶ برابر بیشتر است.
هرچند واضح است که چین تمایل دارد اتکای خود به بدهیهای دولت آمریکا را کاهش دهد، متخصصان معقتقدند پکن کماکان به خرید دارایی‌های خزانه ایالات متحده ادامه خواهد داد چون جایگزین‌های کم هزینه و بدون ریسک چندانی برای آن وجود ندارد.
منبع: سوت چاینا