برنامه پنج ساله طرح و نقشه سیاست‌های چین برای توسعه اجتماعی و اقتصادی در میان‌مدت است و انتظار می‌رود در سال‌های آینده شاهد تبدیل شدن چین به کشوری ثروتمندتر، نوآورتر، و سازگارتر با محیط زیست باشیم.
در پنجمین جلسه عمومی نوزدهمین کمیته مرکزی حزب کمونیست چین (CPC)، که از 26 تا 29 اکتبر برگذار شد، برنامه پنج ساله چهاردهم کشور (2025- 2021) مورد بررسی قرار گرفت.
اما برنامه پنج ساله چیست؟ این برنامه چه تاثیری بر زندگی مردم چین دارد؟ و چه نکاتی را می‌توان از برنامه‌های گذشته آموخت؟ در اینجا نگاهی خواهیم داشت به برخی از تغییرات عمده‌ای که چین از زمان تدوین اولین برنامه تا کنون تجربه کرده است.
برنامه پنج ساله یا FYP (five-year plan)، طرح و نقشه سیاست‌های چین برای توسعه اجتماعی و اقتصادی در میان‌مدت است.
تدوین پیش‌نویس اولین FYP در سال 1953 یعنی چهار سال بعد از تاسیس جمهوری خلق چین آغاز شد.
از آن زمان تاکنون (بجز یک دوره تعدیل و اصلاحات اقتصادی از سال 1963 تا 1965)، چین 13 برنامه پنج ساله را اجرا کرده و مهم‌ترین اولویت هر یک از این برنامه‌ها توسعه اقتصادی بوده است.
عنوان مثال در 1953 دولت مرکزی اولین برنامه پنج ساله خود (1957- 1953) را به اجرا درآورد كه هدف آن تبدیل چین از کشوری با اقتصاد مبتنی بر کشاورزی به یک اقتصاد صنعتی بر اساس توسعه صنایع سنگین بود.
به منظور دستیابی به هدف تبدیل شدن به یک قدرت صنعتی مقتدر، تا سال 1980 برنامه‌های پنج ساله همچنان بر توسعه کشاورزی (برای اطمینان از تامین غذای مورد نیاز) و همچنین گسترش و توسعه صنعت (برای ایجاد یک سیستم صنعتی مستقل و کامل) متمرکز بودند.
از برنامه پنج ساله ششم (1985- 1981) به بعد، برنامه‌ها هماهنگ با اصلاحات و حرکت به سوی اقتصاد آزاد و تغییر از اقتصادی برنامه‌ریزی شده به اقتصاد مبتنی بر بازار طراحی شدند.
از نظر سهم در تولید ناخالص داخلی، بخش صنعت سهم قابل توجه خود را حفظ کرده در حالی‌که بخش خدمات رو به رشد و بخش کشاورزی و مواد خام رو به کاهش بوده است.
با رشد سریع اقتصاد کشور، از اهمیت سرعت رشد اقتصادی کاسته شد و کیفیت توسعه اهمیت بیشتری یافت و در سال‌های اخیر توسعه متوازن اجتماعی و اقتصادی بیشتر مورد تاکید قرار گرفته است.
مثلا یکی از اهداف برنامه پنج ساله دهم (2005- 2001)، ایجاد یک نظام نسبتا کامل تامین اجتماعی بود.
در برنامه پنج ساله یازدهم (2010- 2006) به‌روزرسانی ساختار صنعتی و بهینه‌سازی تخصیص منابع پیشنهاد شد. در برنامه دوازدهم (2015- 2011) نیز افزایش سرمایه‌گذاری در حوزه‌های آموزش و علم و فناوری و همچنین تعیین اهدافی در زمینه حفاظت از محیط زیست توصیه گردید.
در برنامه پنج ساله سیزدهم اهداف جامع‌تر و متعادل‌تری برای توسعه در نظر گرفته شده بود.
این برنامه بر توسعه پایدار از طریق به‌روزرسانی صنعت، تقویت مصرف، افزایش نرخ شهرنشینی، فقرزدایی و حفاظت بهتر از محیط زیست تاكید داشت.
هدف “ساختن چین زیبا” (building a beautiful China) اولین بار در برنامه سیزدهم مطرح شد و از بین 13 هدف لازم‌الاجرا، 10 مورد مربوط به محیط زیست و منابع طبیعی است.
در شرایطی که برنامه چهاردهم در حال تدوین است، انتظار می‌رود در سال‌های آینده شاهد تبدیل شدن چین به کشوری ثروتمندتر، نوآورتر، و سازگارتر با محیط زیست باشیم.