صنایع تسلیحاتی چین چقدر توسعه یافته است؟

داشتن زیرساخت صنایع دفاعی بسیار پیشرفته، پیش‌نیاز تبدیل شدن به یک قدرت نظامی پیشرو است. چین هم‌اکنون دومین تولید کننده بزرگ تسلیحات در جهان به شمار می‌رود ولی توانایی صنایع این کشور جهت توسعه و ساخت برخی از سیستم‌های تسلیحاتی پیشرفته در داخل کشور هنوز جای رشد دارد.

اگر پکن بتواند صنعت دفاعی‌اش را تقویت کند، قادر خواهد بود از اتکای به فناوری‌های خارجی کاسته و جایگاه خود را به عنوان یک رهبر بین‌المللی در زمینه توانمندی‌های پیشرفته نظامی تثبیت نماید.

غول‌های صنایع تسلیحاتی چین

حزب کمونیست چین (ح.ک.چ) مدرنیزاسیون ارتش آزادی‌بخش خلق یا PLA (People’s Liberation Army) را به عنوان یکی از اولویت‌های اصلی خود در نظر گرفته است. رئیس جمهور شی جین‌پینگ در نوزدهمین کنگره حزب در اکتبر 2017 دو هدف «مدرنیزاسیون کامل نظامی و دفاع ملی تا سال 2035» و تبدیل ارتش آزادی‌بخش خلق به «نیرویی نظامی در کلاس جهانی تا اواسط قرن» را ترسیم نمود.

به‌روزرسانی تجهیزات و فناوری‌ها یکی از محورهای تمرکز اصلی در پویش مدرنیزاسیون نظامی چین است. از سال 2010 تا 2017، هزینه‌های سالانه این کشور در زمینه تجهیزات نظامی از 2/26 به 5/63 میلیارد دلار افزایش یافت. این افزایش اگرچه تابع رشد کلی هزینه‌های نظامی چین بوده است، اما اولویت‌دهی بالاتر را هم نشان می‌دهد. در سال 2010 سهم تجهیزات از کل هزینه‌های نظامی 3/33 درصد بود ولی تا سال 2017 این رقم به 1/41 درصد افزایش یافت.

بخش عمده تجهیزات و فناوری‌های مورد نیاز ارتش آزادی‌بخش خلق توسط 9 شرکت دولتی و یک موسسه پژوهشی دولتی تامین می‌شود. این سازمان‌ها معمولا گروه‌ها یا مجتمع‌هایی هستند که چندین (اغلب ده‌ها) شرکت تابعه دارند.

طبق آمار پایگاه داده‌های صنایع تسلیحاتی انستیتو بین‌المللی پژوهش‌های صلح استکهلم یا SIPRI (Stockholm International Peace Research Institute)، در سال 2019 از بین شرکت‌های اصلی تسلیحاتی چین حداقل چهار شرکت در فهرست 25 گانه برترین‌های جهان قرار گرفته‌اند (بر اساس ارزش تسلیحات فروخته شده). این شرکت‌ها عبارتند از شرکت صنعت هوانوردی چین یا AVIC (Aviation Industry Corporation of China)، شرکت گروه فناوری الکترونیک چین یا CETC (China Electronics Technology Group Corporation)، شرکت گروه صنایع شمال چین یا نورینکو (NORINCO: China North Industries Group Corporation) و شرکت گروه صنایع جنوب چین یا CSGC (China South Industries Group Corporation) که به ترتیب رتبه‌های 6، 8، 9 و 24 را به دست آوردند.

لازم به ذکر است که انستیتو بین‌المللی پژوهش‌های صلح استکهلم فروش تسلیحات را بر اساس گزارش‌های مالی که در دسترس عموم قرار می‌گیرند تخمین می‌زند. بنابراین در صورت وجود داده‌های بیشتر احتمالا شرکت‌های تسلیحاتی چینی بیشتری در جمع 25 شرکت برتر جهان قرار می‌گرفتند. غیر از انستیتو بین‌المللی پژوهش‌های صلح استکهلم رتبه‌بندی‌های دیگری هم وجود دارد که از روش‌های متفاوتی استفاده کرده و تعداد بیشتری از شرکت‌های تسلیحاتی چینی را جزء 25 شرکت برتر قرار داده‌اند. به عنوان مثال در فهرست 100 شرکت دفاعی برتر DefenceNews برای سال 2020، شرکت علوم و صنایع هوافضای چین یا CASIC (China Aerospace Science and Industry Corporation) در رتبه یازدهم، شرکت صنایع کشتی‌سازی چین یا CSIC (China Shipbuilding Industry Corporation) در جایگاه چهاردهم، شرکت علوم فضایی و فناوری چین یا CASC (China Aerospace Science and Technology Corporation) در رده بیستم و شرکت کشتی‌سازی دولتی چین یا CSSC (China State Shipbuilding Corporation) در رتبه بیست و چهارم قرار گرفته‌اند.

چهار شرکت چینی فهرست 25 گانه برترین‌های انستیتو بین‌المللی پژوهش‌های صلح استکهلم در سال 2019 در مجموع 7/56 میلیارد دلار تسلیحات به فروش رسانده که تقریبا معادل 7/15 درصد از کل فروش 25 شرکت برتر بود[i]. به این ترتیب چین با فاصله زیاد بعد از آمریکا، که 12 شرکت برتر آن 2/221 میلیارد دلار معادل 2/61 درصد کل 25 شرکت برتر تسلیحات فروخته‌اند، در رده دوم قرار می‌گیرد. با این حال، فروش این چهار شرکت چینی از مجموع شرکت‌های سه کشور بعدی (انگلیس، فرانسه و روسیه) بیشتر بوده است. سایر کشورهای برتر تولید کننده تسلیحات در این فهرست عبارتند از ایتالیا، یک گروه چندملیتی اروپایی، و امارات متحده عربی.

هنگام مقایسه چین و سایر کشورها از لحاظ میزان فروش تسلیحات توسط شرکت‌ها باید یک نکته مهم را در نظر گرفت. شرکت‌های دولتی چینی در درجه اول تجهیزات مورد نیاز ارتش و پلیس این کشور را تامین می‌کنند و ممکن است قیمت‌گذاری محصولات خود را به شیوه‌ای متفاوت از شرکت‌های خصوصی سایر کشورها انجام دهند. در واقع معاملات 7/56 میلیارد دلاری شرکت‌های چینی احتمالا در مقایسه با همین مبلغ معاملات در شرکت‌های خصوصی کشورهای غربی، شامل تجهیزات بیشتری بوده است.

دولت چین به منظور تحریک تقاضا و رقابت در صنعت دفاعی کشور، چندین بار دست به اصلاحات سازمانی زده است. برخی از گسترده‌ترین این اصلاحات در دهه 1990 انجام شد، اما تلاش برای سازماندهی مجدد صنعت دفاعی همچنان ادامه دارد. به عنوان مثال در سال 2019 دو شرکت بزرگ کشتی‌سازی دولتی این کشور با هم ادغام شدند و شرکت کشتی‌سازی دولتی چین یا CSSC (China State Shipbuilding Corporation) تاسیس گردید.

این ادغام‌ها منجر به تشکیل تعداد اندکی از شرکت‌های عظیم شده است که بر پنج بخش اصلی صنایع دفاعی یعنی هوافضا، الکترونیک، سامانه‌های زمینی، هسته‌ای و کشتی‌سازی تسلط یافته‌اند. مثلا شرکت کشتی‌سازی دولتی چین که به آن اشاره شد تنها شرکت دولتی در حوزه کشتی‌سازی (هم شامل شناورهای سطحی و هم زیردریایی) است و بر این بخش تسلط کامل دارد. در مقابل، شرکت‌های برتر تسلیحاتی غیر چینی مانند لاکهید مارتین و بوئینگ محصولات و خدماتی ارائه می‌دهند که بخش‌های دفاعی مختلفی را در بر می‌گیرد.

10 شرکت تسلیحاتی بزرگ چین به تفکیک بخش‌های مختلف

بخش	شرکت
هوافضا	شرکت موتورهای هوانوردی چین یا AECC (Aero Engine Corporation of China) شرکت صنعت هوانوردی چین (AVIC) شرکت علوم و صنایع هوافضای چین (CASIC) شرکت علوم فضایی و فناوری چین (CASC)
الکترونیک	شرکت گروه فناوری الکترونیک چین یا CETC (China Electronics Technology Group Corporation)
سامانه‌های زمینی	شرکت صنایع شمال چین (نورینکو) شرکت صنایع جنوب چین (CSGC)
هسته‌ای	آکادمی فیزیک مهندسی چین یا CAEP (China Academy of Engineering Physics) شرکت ملی هسته‌ای چین یا CNNC (China National Nuclear Corporation)
کشتی‌سازی	شرکت دولتی کشتی‌سازی چین (CSSC)

منبع: سازمان مرکزی علوم، فناوری و صنایع دفاع ملی چین؛ SIPRI

تصمیم‌گیری در شرکت‌های دفاعی چین (به عنوان شرکت‌هایی دولتی) از بالا به پایین است و به‌شدت توسط رهبران نظامی و غیرنظامی کنترل و هدایت می‌گردد. هنگامی که تسلیحات خاصی در فهرست اولویت‌های ملی قرار می‌گیرد، مکانیسم‌های نظارتی اضافه‌ای برای هدایت مسیر توسعه با مشارکت رهبران عالی‌رتبه نظامی و غیرنظامی در نظر گرفته می‌شود. این وضعیت مشابه شرایط حاکم بر روسیه است که در آن شرکت‌های بزرگی مانند الماز- انتی (Almaz-Antey) و یونایتد شیپ‌بیلدینگ کورپوریشن (United Shipbuilding Corporation) دولتی هستند. برعکس، در آمریکا و انگلیس شرکت‌های صنایع تسلیحاتی معمولا خصوصی بوده و بیشتر به نیروهای بازار واکنش نشان می‌دهند.

معمولا هر شرکت دفاعی چینی طیف محدودتری از محصولات را ارائه می‌دهد، ولی مشتری‌های متنوعی دارد چون این شرکت‌ها محصولات و خدمات غیر نظامی هم برای نهادهای غیرنظامی تولید می‌کنند. به عنوان مثال NORINCO علاوه بر سلاح‌های سبک، به تولید ماشین‌آلات سنگین و محصولات پتروشیمی و معدنی و ارائه خدمات اپتوالکتریکی و مالی نیز می‌پردازد. حدود 9/77 درصد فروش این شرکت در سال 2019 مربوط به محصولات و خدمات غیرنظامی بود.

به‌طور متوسط 7/70 درصد از کل فروش شرکت‌های چینی در سال 2019 به عنوان فروش غیر تسلیحاتی طبقه‌بندی شده‌اند. این رقم برای شرکت‌های برتر آمریکایی 9/42 درصد و برای دو شرکت بزرگ روسی تنها 7/9 درصد بود. شرکت‌های دفاعی چین با تولید سبد متنوعی از محصولات، تا حدودی در برابر نوسانات تقاضا برای محصولات نظامی مقاوم هستند.

ظهور صنعت دفاعی چین

صنعت دفاعی چین در دهه‌های اخیر دستخوش تغییرات عظیمی شده است. در بخش عمده‌ای از دهه 1970، این کشور فقط می‌توانست بر پایه فناوری‌های منسوخ و مربوط به دهه 1950 شوروی تسلیحاتی تولید کند. در دوره رهبری دنگ شیائوپینگ دفاع ملی به عنوان یکی از «چهار محور مدرنیزاسیون» در اولویت قرار گرفت و این امر به آغاز شدن دوران رشد زیرساخت صنایع دفاعی بومی چین کمک کرد[ii].

در دهه‌های بعدی توسعه اقتصادی این امکان را به دولت داد تا هزینه‌های دفاعی را به‌طور چشمگیری افزایش دهد که منجر به رشد تقاضا در صنعت دفاعی کشور شود. هزینه‌های دفاعی چین در سال 1995 تنها 1/26 میلیارد دلار (بر اساس نرخ ثابت دلار آمریکا در سال 2018) یعنی معادل 4/2 درصد کل هزینه‌های دفاعی جهان بود. تا سال 2019 این رقم 10 برابر شده و به 5/266 میلیارد دلار معادل 2/14 درصد کل هزینه‌های دفاع جهان رسید. طی همین دوره هزینه‌های دفاعی در روسیه دو برابر شد و در آمریکا 47 درصد افزایش یافت.

سال‌هاست که صنعت دفاعی چین به‌شدت بر مدل جذب متکی بوده است، یعنی شرکت‌ها پس از اکتساب فناوری خارجی نظامی یا دارای کاربرد دوگانه، آن را در طراحی و توسعه محصولات به کار می‌گیرند. این رویکرد زمان و هزینه مورد نیاز برای تحقیق و توسعه، آزمایش و یکپارچه‌سازی را به میزان قابل توجهی برای چین کاهش داده و به این ترتیب تلاش‌های پکن برای مدرنیزاسیون قوای نظامی خود به طور قابل توجهی تسریع، و شکاف‌های فناوری (بویژه در حوزه‌هایی مانند هواپیمایی، کشتی‌سازی و تولید موشک‌های تهاجمی دقیق) برطرف شده است.

پکن از ابزارهای مختلفی برای دستیابی به فناوری‌های خارجی نظامی یا دارای کاربرد دوگانه استفاده کرده است. به عنوان مثال در سال 2014 چند شرکت برتر تسلیحاتی چین با شرکت دفاعی روسی روستک (Rostec یا Russia Technologies) قراردادی منعقد کردند، و از جمله توافق‌نامه‌ای بین شرکت صنعت هوانوردی چین (AVIC) و روستک برای همکاری در زمینه تولید هواگردهای ثابت‌بال و بالگرد، تولید موتور، مواد مورد استفاده در ساخت هواگردها، اویونیک و حوزه‌های دیگر به امضا رسید.

هزینه‌های نظامی

هزینه‌های دفاعی چین در سال 2019 معادل 1/261 میلیارد دلار تخمین زده شد که بیشترین مقدار در جهان بعد از آمریکا بود.

شرکت‌های تسلیحاتی چینی در بهره‌برداری از همکاری‌های خارجی تنها نیستند. مثلا در سال 1998 هند و روسیه توافق‌نامه‌ای را امضا کردند که بر اساس آن یک سرمایه‌گذاری مشترک دوجانبه به نام براهمُس آئرواسپیس (BrahMos Aerospace) برای تولید موشک‌های کروز مافوق صوت تشکیل گردید. در ژاپن نیز، که اتکای شدیدی به تجهیزات نظامی ساخت آمریکا دارد، صنایع سنگین میتسوبیشی (Mitsubishi Heavy Industries) از کمک لاکهید مارتین برای ساخت یک جت جنگنده جدید برخوردار شده است.

اما پکن علاوه بر اکتساب قانونی دانش فنی خارجی، به کپی غیرقانونی و سرقت فناوری‌های خارجی نظامی یا دارای کاربرد دوگانه هم پرداخته است. در دهه 1990 چین جت‌های جنگنده سوخو-27 و سامانه‌های موشکی اس-300 روسی را خرید و از مهندسی معکوس آنها برای کمک به طراحی جت‌های جنگنده جی-11 و موشک‌های زمین به هوای اچ‌کیو-9 خود استفاده کرد. در سال 2019 شرکت روستک روسیه، چین را به کپی‌برداری غیرقانونی از تجهیزات و فناوری‌های مختلفی از جمله هواپیما، موتور هواگردها، سامانه‌های دفاع هوایی و موشک‌ها متهم نمود.

پکن به برنامه‌های پیچیده جاسوسی سایبری علیه آمریکا نیز دست زده است. هکرهای چینی در سال‌های 2007، 2009 و 2011 به حدود 50 ترابایت از اطلاعات وزارت دفاع آمریکا که حاوی نقشه جنگنده‌های رادارگریز این کشور و اطلاعات دیگر بود دست پیدا کردند. در سال 2016 یکی از اتباع چین به نام سو بین به توطئه برای سرقت اطلاعات مربوط به هواپیماهای ترابری استراتژیک سی-17 بوئینگ و جنگنده‌های رادارگریز اف-35 و اف-22 لاکهید مارتین اعتراف کرد. در سال 2018 هم دو تبعه چینی به اسامی ژو هوا و ژانگ شیلونگ به اجرای یک برنامه چند ساله برای سرقت فناوری‌های حیاتی مرتبط با صنایع هوانوردی، فضایی، ماهواره‌ای، تولیدی، ارتباطی، پردازنده‌های رایانه و … متهم شدند.

این تلاش‌ها نشان می‌دهد که پکن در تولید بومی برخی تجهیزات خاص مربوط به هواپیماهای نظامی با مشکل روبرو بوده است. 71 درصد از واردات 3/6 میلیارد دلاری تسلیحاتی چین در فاصله سال‌های 2015 تا 2019 صرف خرید هواگردها و موتور آنها شده است. این خریدها باعث شد که چین پنجمین وارد کننده بزرگ تسلیحات در جهان بعد از عربستان سعودی، هند، مصر و استرالیا لقب گیرد.

در این مدت روسیه 5/75 درصد از کل واردات تسلیحاتی چین (از جمله بخش عمده هواگردها و موتورها) را تامین کرده است. پکن سابقه‌ای طولانی در خرید تجهیزات نظامی از روسیه دارد که به دوران جنگ کره بازمی‌گردد. چند دهه تنش باعث شده بود که صادرات روسیه به چین متوقف شود، اما با از سرگیری روابط دیپلماتیک بین دو کشور پس از جنگ سرد، پکن بار دیگر به یکی از خریداران اصلی تسلیحات روسی تبدیل گردید.

برخی از پیشرفته‌ترین سامانه‌های چین هنوز به فناوری روسی متکی هستند. به عنوان مثال بسیاری از جنگنده‌های رادارگریز چنگدو جی-20 شرکت صنعت هوانوردی چین از موتورهای روسی ساترن ای‌ال-31 استفاده می‌کنند. برخی نسخه‌های جت جنگنده شنیانگ اف‌سی-31 که توسط یکی از شرکت‌های تابعه شرکت صنعت هوانوردی چین به نام شرکت هواگرد شنیانگ (Shenyang Aircraft Corporation) تولید می‌شوند نیز از موتورهای روسی آر‌دی-93 بهره می‌برند. با این حال به نظر می‌رسد که چین در جایگزینی موتورهای روسی پیشرفت‌هایی داشته است. بر اساس گزارشات، موتور بومی دبلیو‌اس-10 سی در برخی مدل‌های جی-20 مورد استفاده قرار گرفته است، و مدل‌های جدید اف‌سی-31 هم احتمالا به موتورهای چینی دبلیو‌اس-13 ای مجهز خواهند شد. انتظار می‌رود که در یک دهه آینده هر دو هواپیما از موتورهای چینی پیشرفته‌تری از جمله دبلیو‌اس-15 و دبلیو‌اس-19 بهره ببرند.

اولویت‌دهی به نوآوری

صنایع تسلیحاتی چین تاکنون همواره تولید انبوه با هزینه کم‌تر را به ساخت تسلیحات پیشرفته با قیمت بالا ترجیح داده‌اند. این امر برای مسلح کردن ارتش با هزینه‌ای اندک ضروری بوده و همچنین به شرکت‌های چینی اجازه داده است تا بر بخش‌هایی از بازار بین‌المللی که در آن مشتریان به دنبال کاهش هزینه هستند تسلط یابند. اما رهبران کشور تلاش فزاینده‌ای در جهت تقویت ظرفیت‌های نوآوری بومی دارند تا چین در دهه‌های آینده، در فناوری‌های کلیدی که نقشی حیاتی در دفاع ملی ایفا می‌کنند جایگاهی پیشرو و برتر به دست آورد.

رهبران چین به نقاط ضعف صنعت دفاعی و نیاز کشور به حرکت به سوی مرزهای نوآوری در فناوری نظامی و فناوری‌های دارای کاربرد دوگانه اذعان دارند. در گزارش دفاعی سال 2019 دولت آمده است که کشور از لحاظ برخی فناوری‌های دفاعی حیاتی عقب‌ماندگی دارد، و نتیجه‌گیری شده است که «باید برای مدرنیزاسیون نظامی تلاش‌های بیشتری صورت گیرد تا نیازهای امنیت ملی تامین شود. ارتش آزادی‌بخش هنوز از ارتش‌های پیشرو جهان بسیار عقب‌تر است.»

“باید برای مدرنیزاسیون نظامی تلاش‌های بیشتری صورت گیرد تا نیازهای امنیت ملی تامین شود. PLA هنوز از ارتش‌های پیشرو جهان بسیار عقب‌تر است.”

گزارش دفاعی سال 2019 دولت

تلاش‌های اخیر برای روزآمدسازی زیرساخت صنعت دفاعی چین تحت هدایت «برنامه پنج ساله (FYP) سیزدهم برای توسعه علوم، فناوری و صنایع دفاعی» که در سال 2016 منتشر شد انجام گرفته است. در مقایسه با برنامه‌های قبلی، برنامه پنج ساله سیزدهم اولویت بیشتری برای نوآوری بومی و توسعه فناوری‌های پیشرفته قائل می‌گردد. در این برنامه وظایف کلیدی متعددی تعیین شده‌اند که برخی از آنها عبارتند از بهبود کارایی صنعت دفاعی، افزایش توانمندی نوآوری، پیشبرد سیاست درهم‌آمیختن نظامی- غیرنظامی یا MCF (military-civil fusion)، و تقویت صادرات تسلیحات.

در دوران ریاست جمهوری شی جین‌پینگ، پکن بیش از پیش سیاست درهم‌آمیختن نظامی- غیرنظامی (یا به زبان چینی junmin ronghe) را به عنوان ابزاری برای افزایش کارایی و نوآوری در زیرساخت صنعت دفاعی دنبال کرده است. اساس این مفهوم حداقل از دهه 1980 در چین مطرح بوده است. نسخه قدیمی‌تر سیاست درهم‌آمیختن نظامی- غیرنظامی موسوم به «یکپارچگی نظامی- غیرنظامی» (junmin jiehe)، بازتابی از اقدامات پرسابقه آمریکا و سایر کشورها برای تشویق توسعه مشترک زیرساخت‌های صنایع نظامی و تجاری بود.

اما سیاست درهم‌آمیختن نظامی- غیرنظامی از دنبال کردن هدف توسعه همزمان و توامان نظامی و غیرنظامی فراتر می‌رود. گزارش سالانه وزارت دفاع آمریکا در مورد ارتش چین در سال 2020، سیاست درهم‌آمیختن نظامی- غیرنظامی را این‌طور تشریح می‌کند: «تلاشی سرتاسری در کل کشور که هدف آن «در هم آمیختن» استراتژی‌های توسعه اقتصادی و اجتماعی با استراتژی‌های امنیتی به منظور ایجاد نظام و توانمندی‌های استراتژیک ملی یکپارچه‌ای در راستای پشتیبانی از اهداف احیای ملی چین است.»

یکی از حوزه‌هایی که پکن در آن گام‌های چشمگیری در جهت ارتقای نوآوری برداشته، افزایش بودجه تحقیق و توسعه است. هزینه‌های تحقیق و توسعه در چین بین سال‌های 1991 تا 2018 شاهد رشد بیش از 35 برابری بود و از 1/13 میلیارد به 6/462 میلیارد دلار افزایش یافت. بودجه تحقیق و توسعه چین در سال 2018 هم به آمریکا نرسید، ولی از مجموع چهار کشور بعدی (ژاپن، آلمان، کره جنوبی و فرانسه) بیشتر بود.

با توجه به در دسترس نبودن داده‌ها، مشخص نیست که چه مقدار از این فعالیت‌های تحقیق و توسعه مربوط به امور دفاعی است. در یکی از برآوردهای اخیر آمده که چین ممکن است در سال 2018 بالغ بر 27 میلیارد دلار برای تحقیق و توسعه دفاعی هزینه کرده باشد[iii]. مقایسه مستقیم این رقم با ارقام مربوط به کشورهای دیگر امکان‌پذیر نیست، اما در گزارش فوق آمده که چین بسیار کمتر از آمریکا هزینه کرده است. بر اساس آمارهای سازمان همکاری و توسعه اقتصادی (OECD)، آمریکا در سال 2018 مبلغ 5/67 میلیارد دلار برای تحقیق و توسعه دفاعی هزینه كرد[iv]. با این حال احتمالا مبلغ هزینه شده در چین بسیار بیشتر از سایر بازیگران اصلی مانند كره جنوبی (6/3 میلیارد دلار) و انگلیس (4/2 میلیارد دلار) بوده است.

تلاش‌ها برای ارتقای صنعت دفاعی در حوزه‌های دیگر تا حدودی ناموفق بوده است. در حالی که سامانه‌های توسعه یافته توسط شرکت‌های تسلیحاتی چینی در سطح بسیار گسترده‌ای برای ارتش تولید می‌شوند، برنامه پنج ساله سیزدهم از شرکت‌های تسلیحاتی کشور می‌خواهد که صادرات تسلیحات را افزایش دهند تا سطح تقاضا در این صنعت بالا برود. با این وجود فروش تسلیحات چینی در سال‌های اخیر رشد چشمگیری نداشته است. از سال 2015 تا 2019 این کشور 1/8 میلیارد دلار تجهیزات نظامی صادر کرد که تنها 3/6 درصد بیشتر از دوره 2010 تا 2014 (6/7 میلیارد دلار) بود.

این ارقام در مقایسه با میانگین افزایش صادرات تسلیحات در جهان یعنی 5/5 درصدی مناسب به نظر می‌رسد، ولی بسیار کمتر از میزان رشد صادر کنندگان برتر مانند فرانسه (2/72 درصد)، آمریکا (7/22 درصد) و آلمان (8/16 درصد) بوده است. به این ترتیب چین از رتبه سوم در بین بزرگ‌ترین صادر کنندگان تسلیحات، به رتبه پنجم سقوط کرد. گسترش پایگاه مشتریان همچنان چالشی برای شرکت‌های چینی به شمار می‌رود. مهم‌ترین خریداران تسلیحات، معمولا تمایل دارند که محصولات ارزان قیمت را از چین بخرند ولی برای خرید تجهیزات پیشرفته‌تر به سراغ آمریکا یا روسیه بروند.

صنعت دفاعی چین با وجود تداوم ضعف‌ها و کاستی‌ها در برخی حوزه‌های خاص، به لطف در اولویت قرار گرفتن از سوی کادر رهبری به‌سرعت در حال توسعه است. این کشور در حال حاضر در برخی حوزه‌ها، بویژه سامانه‌های بدون سرنشین مانند موشک‌های بالستیک و موشک‌های لغزشی مافوق صوت، به سمت مرزهای فناوری پیش می‌رود. باید منتظر ماند و دید که آیا (یا چه موقع) صنایع تسلیحاتی چین از نظر پیچیدگی کلی به پای آمریکا می‌رسد؛ اما شرکت‌های تسلیحاتی این کشور هم‌اکنون نیز توانمندی چشمگیری جهت تامین طیفی گسترده از تجهیزات و تسلیحات پیشرفته برای ارتش آزادیبخش چین دارند.

[i] آمار فروش بر حسب ارزش اسمی دلار آمریکا در سال 2019 است.

[ii] سه محور دیگر مدرنیزاسیون عبارت بودند از کشاورزی، صنعت، و علم و فناوری.

[iii] این برآورد بر اساس برخی فرضیات تخمین زده شده است. روش محاسبه را می‌توانید در لینک زیر مطالعه کنید:

https://cset.georgetown.edu/wp-content/uploads/Chinese-Public-AI-RD-Spending-Provisional-Findings-1.pdf

[iv] آمارهای OECD به صورت نرخ فعلی دلار اصلاح شده بر اساس برابری قدرت خرید هستند. اگر از تحقیق و توسعه فراتر رفته و تحقیق، طراحی، آزمایش و ارزیابی دفاعی یا RDT&E (defense research, design, testing, and evaluation) را هم در نظر بگیریم، آمریکا در سال مالی 2020 مبلغ 4/105 میلیارد دلار هزینه کرده است.

منبع: