پکن به دلیل برخورد با موانع فراروی فناوری، به ویژه آنهایی که از سوی ایالات متحده آمریکا ایجاد شده، در طرح پنج ساله جدید خود تغییرات راهبردی مهمی را ایجاد کرده است.
اکنون چین کمتر بر روی ادغام فناوری‌های پیشرفته سایر کشورها تمرکز خواهد کرد، بلکه تأکید بر ایجاد و توسعه آنها توسط خود این کشور است.
چین جزئیات برخی از برنامه‌های خود در مورد فناوری‌های جدید را همزمان با انتشار خلاصه «طرح پنجساله» بعدی این کشور که تا سال 2025 را در بر میگیرد، آشکار کرده است.
فناوری یکی از بحثبرانگیزترین زمینه‌های روابط پکن با واشنگتن است که چین آن را برای نوسازی و خوداتکایی این کشور طی پانزده سال آینده حیاتی می‌داند.
در سند برنامه جدید، پکن از تغییر راهبرد قبلی خود که مبتنی بر «تلفیق و شبیهسازی» نوآوری‌های خارجی بود به سمت سرمایه‌گذاری در نوآوری‌های داخلی خبر داده است.
برنامه پنج ساله چیست؟
این چهاردهمین برنامه پنج ساله چین است که برای تعیین جهت کلی توسعه این کشور تهیه شده است.
خلاصه‌ای از این طرح در اواخر اکتبر پس از جلسه‌ای که با حضور حدود 300 تن از اعضای کمیته مرکزی حزب کمونیست در پکن برای بحث و گفتگو پیرامون این طرح تشکیل شده بود، منتشر گردید.
طبق این خلاصه طرح، مواردی همچون هوش مصنوعی، ارتباطات کوانتومی، چیپهای الکترونیکی، بهداشت و مهندسی بیولوژیکی که تحقیقات مربوط به آنها تحت حمایت دولت است، به لیست فناوری‌های کلیدی «پیشران و راهبردی» اضافه شده‌اند.
این لیست از قبل شامل تحقیقات مربوط به هوافضا، اعماق دریا و اعماق زمین و علوم اعصاب بوده است.
در این سند آمده است که طی پنج سال آینده دانشمندان و محققان چینی باید تلاش‌های خود را صرف فهم جدیدترین رشته‌های علمی؛ توسعه اجتماعی و اقتصادی؛ امنیت اقتصادی و ملی؛ و سلامتی انسان کنند.
چرا این طرح مهم است؟
تانگ لی، استاد سیاست عمومی و متخصص سیاست نوآوری در دانشگاه فودان در شانگهای، گفت که این طرح تغییر در تفکر پکن را نشان می‌دهد.
در برنامه پنجساله قبلی، که شامل دوره 2016 تا 2020 بود، استراتژی پکن متمرکز بر تقویت تحقیقات بنیادی و ظرفیت‌سازی برای نوآوری بود. در آن طرح همچنین بر لزوم تقویت نوآوری از طریق تلفیق فناوری‌های خارجی تأکید شده بود.
اما اینها مربوط به دوره قبل از کاهش سطح روابط چین با ایالات متحده آمریکا بود.
تانگ با اشاره به حوزه‌های علوم، فناوری، مهندسی و ریاضیات (STEM)، گفت: «حتی اگر چین و دولت بعدی ایالات متحده همکاری‌های خود را در زمینه مسائل جهانی نظیر تغییرات آب و هوایی و بهداشت از سر بگیرند … بعید است که غرب ممنوعیت دسترسی (چین) به برخی فناوری‌های اصلی و تحقیقات علمی و مبادلات دانشگاهی با این کشور را در رشته‌های مهم علوم، فناوری، مهندسی و ریاضیات (STEM) کاهش دهد.»
او گفت که استراتژی تلفیق و شبیهسازی برنامه قبلی اکنون کمتر موثر خواهد بود.
«اگر چین بخواهد در سال 2035 به هدف خود یعنی مدرن‌سازی برسد، باید وابستگی به فناوری‌های مهم خارجی را کاهش دهد.»
این سخن توسط چه کسان دیگری هم تکرار می‌شود؟
ژانگ شیائوکیانگ، نایب رئیس پیشین کمیسیون توسعه و اصلاحات ملی چین (NDRC)، که بالاترین کمیسیون برای برنامه‌ریزی اقتصادی است، در نشستی در ماه نوامبر در پکن گفت به میزانی که چین به عنوان یک رقیب برای سایر کشورها ظاهر شد فضا برای تلفیق و شبیهسازی فناوری‌ها در این کشور تنگتر شد، زیرا کشورهای پیشرفته نگران از دست دادن قدرت خود بودند.
طبق گزارش پایگاه اقتصادی سَیشین (Caixin) وی در ادامه عنوان کرد که چین در زمینه سیستمهای موقعیتیابی ماهواره‌ای، ساخت کشتی پیشرفته، انرژی‌های جدید برای وسایل نقلیه و رباتیک با کشورهای دیگر همگام شده است و شاید مجبور باشد برای پیشرفت‌های آتی بیشتر به توانایی‌های خود متکی باشد.
قلمروهای جدید تحقیق کدامند؟
در یکی از سندهای مربوط به برنامه پنج ساله، کمیسیون توسعه و اصلاحات ملی چین (NDRC) فهرستی از اکتشافات علمی جاه‌طلبانه جدید، مانند تکامل ساختار کیهانی، منشأ زندگی، علوم شناختی و فیزیک اتمی را ارائه داد.
این کمیسیون با حمایت از توسعه صنعتی، حوزه‌هایی مانند ارتباط از راه دور، انرژی، علم مواد، هوافضا، ماشین آلات و تجهیزات و داروسازی را معرفی کرد که چین باید برای دستیابی به موفقیت بدانها بپردازد.
فناوری‌های سبز که می‌توانند به کاهش آلودگی و ترمیم محیط زیست کمک کنند نیز از اولویت‌ها هستند که مواردی متعدد از صرفه‌جویی در مصرف آب گرفته تا کشاورزی هوشمند را شامل می‌شوند. فناوری‌های ایمنی عمومی و مدیریت شهر هوشمند نیز در لیست فناوری‌های مربوط به توسعه اجتماعی قرار دارند.
در مقوله بهداشت، اولویت‌ها شامل بیماری‌های مزمن و درمان دقیق آنها، پیشگیری و کنترل بیماری‌های واگیردار، تولید دارو، وسایل پزشکی و طب سنتی چینی است.
طبق نظر کمیسیون توسعه و اصلاحات ملی چین: «تحقیقات در مورد فناوری‌های پیشرفته راهبردی … یک ضرورت اساسی برای حفاظت از اقتصاد کشور، توانمندی دفاعی و سایر نگرانی‌های امنیتی این کشور است.»
اولویت‌های فناوری پیشرفته راهبردی کدامند؟
محاسبات پیشرفته، ارتباطات سیار، بلاکچین و نرم‌افزارهای اساسی به عنوان فناوری‌های اطلاعاتی اولویت‌دار ذکر شده‌اند.
در بخش فناوری ساخت هوشمند، اولویت نوآوری‌ها باید شامل تولید با عملکرد بالا، کارخانه‌های هوشمند، تولید لیزر، چاپ سه‌بعدی و نیمه‌رساناها باشد.
در بخش انرژی‌های جدید، تمرکز بر روی نیروگاه‌های هسته‌ای پیشرفته، سیستمهای پیشرفته ذخیره انرژی، سوخت و باتری‌های هیدروژنی، باد و انرژی خورشیدی و بالاخره انتقال غیرمتعارف برق خواهد بود.
اصلاح مولکولی گیاهان و دام‌ها، اصلاح ژن، مواد جدید، استرودینامیک (ستاره پویا شناسی)، سرویس‌دهی به فضاپیماهای درون‌مدار و ایجاد کارخانه‌های ساخت قطعات فضاپیماها نیز از جمله برخی از فناوری‌های راهبردی است که توسط کمیسیون توسعه و اصلاحات ملی چین (NDRC) به عنوان اولویت‌های تحقیق و توسعه معرفی شده‌اند.
مقامات بالا چه حمایت‌هایی می‌کنند؟
پکن نقش پررنگ‌تری را برای تجارت قائل است و این نشان می‌دهد که آنها آماده‌اند تا سیستم تحمیلی از بالا به پایین و دولتی خود را در تحقیقات علوم و فناوری‌های پیشرفته تغییر دهند.
طبق رویکرد جدید، نهادهای تجاری اکنون می‌توانند به تحقیقات تجربی پرداخته و پروژه‌های کلیدی تحقیقاتی ملی را انجام دهند – چیزی که قبلاً در انحصار نهادهای تحقیقاتی ملی، موسسات علمی برتر و دانشگاه‌ها بود.
طبق خلاصه برنامه پنج ساله، به شرکت‌های خصوصی تخفیف مالیاتی داده می‌شود تا آنها را به مشارکت در تحقیقات ترغیب کنند.
بر اساس نظر کمیسیون توسعه و اصلاحات ملی چین انتظار می‌رود سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های جدیدی که نوآوری‌ها را پشتیبانی می‌کنند (از جمله پروژه‌های اکتشافات فضایی و امکانات اصلی تحقیقات علمی) به رونق اقتصاد این کشور کمک کند.
منبع: