مناطق توسعه اقتصادی چین (EDZها یا economic development zones) مناطقی هستند که سیاست‌های تجاری در آنها حالت ترجیحی داشته و متفاوت از سیاست‌های عمومی حاکم بر کشور است.
اولین تجارب در این زمینه به دهه 1970 بازمی‌گردد، و حالا چین مجموعه‌ای از مناطق توسعه اقتصادی مختلف را برای جذب سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی یا FDI (foreign direct investment) و تقویت رشد داخلی ایجاد کرده است.
در مناطق توسعه اقتصادی طیف گسترده‌ای از مشوق‌ها برای سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی ارائه می‌شود که بسته به منطقه توسعه اقتصادی خاص مورد نظر متفاوت است. کسب و کارهای فعال در مناطق توسعه اقتصادی می‌توانند از مشوق‌هایی مانند سطح بالاتری از استقلال در مورد فعالیت‌های خود، انواع معافیت‌های مالیاتی، یارانه‌های زمین و ساختمان، و سیاست‌های استخدامی ترجیحی بهره‌مند شوند.
در این مقاله، انواع مختلف مناطق توسعه اقتصادی در چین و مزایای آنها برای سرمایه‌گذاران خارجی را بررسی می‌کنیم.
انواع مناطق توسعه اقتصادی چین
در سطح ملی حداقل 15 نوع منطقه توسعه اقتصادی وجود دارد. هنگام تصمیم‌گیری برای سرمایه‌گذاری در یک منطقه توسعه اقتصادی، باید از تفاوت‌های ظریفی که از لحاظ مشوق‌ها بین انواع مختلف مناطق توسعه اقتصادی وجود دارد آگاه باشید.
15 نوع مناطق توسعه اقتصادی را می‌توان به هفت گروه طبقه‌بندی کرد، که سه گروه اول محبوب‌ترین گزینه برای سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی هستند:
- مناطق فعالیت اقتصادی ویژه
- مناطق تجاری‌سازی تحقیقات در حوزه فناوری‌های پیشرفته
- مناطق تجارت و صادرات
- مناطق تجارت الکترونیکی برون‌مرزی
- مناطق جذب سرمایه‌گذار برای اهداف خاص
- مناطق همکاری با کشورهای خاص
- مناطق جدید
انواع مناطق توسعه اقتصادی چین
| گروه | نوع منطقه | هدف اصلی | مهم‌ترین سیاست‌های ترجیحی |
| مناطق فعالیت اقتصادی | مناطق ویژه اقتصادی (SEZ) | · افزایش صادرات
· ارتقای تولید صنعتی |
· معافیت‌های مالیاتی برای شرکت‌های تولیدی و صادراتی |
| مناطق توسعه اقتصادی و فناورانه یا ETDZ (Economic and Technological Development Zones) | · ارتقای تولید صنعتی
· جذب سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی · افزایش صادرات عمدتا در شهرهای ساحلی قرار گرفته‌اند |
· معافیت‌های مالیاتی برای شرکت‌های تولیدی
· استرداد بخشی از مالیات به صادرات کنندگان · پشتیبانی مالی برای تهیه برخی امکانات یا خدمات · اجاره‌بهای کمتر |
|
| مناطق تجاری‌سازی نتایج تحقیقات در حوزه فناوری‌های پیشرفته | مناطق توسعه صنعتی با فناوری پیشرفته (HIDZ) | · استفاده از حوزه‌های دانش‌محور
· تجاری‌سازی تحقیقات حوزه فناوری‌های پیشرفته |
· معافیت‌های مالیاتی برای شرکت‌های دارای فناوری پیشرفته
· برخی معافیت‌ها از پرداخت مالیات بر درآمد محلی و مالیات بر اموال غیرمنقول · استرداد بخشی از مالیات به صادرات کنندگان · پشتیبانی مالی برای تهیه برخی امکانات یا خدمات · اجاره‌بهای کمتر |
| مناطق تجارت/ صادرات | مناطق آزاد تجاری (FTZ) | · جذب سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی
· کاهش هزینه انبارداری کالاها محلی برای اجرای آزمایشی سیاست‌های جدید |
· معافیت‌هایی در زمینه عوارض گمرکی و استرداد بخشی از مالیات صادرات |
| مناطق پردازش صادراتی (EPZ) | · افزایش صادرات
· ارائه امتیازاتی برای شرکت‌های تولیدی |
· معافیت‌های عوارض واردات و استرداد بخشی از مالیات صادرات
· معافیت‌های مالیاتی (VAT و مالیات بر مصرف) |
|
| بنادر گمرکی | · افزایش صادرات
· فعالیت به‌عنوان هاب لجستیک عمدتا در شهرهای ساحلی قرار گرفته‌اند |
· از نظر مالیات مشابه مناطق پردازش صادراتی هستند
· جابجایی بدون مالیات در مناطق · ارائه امتیازاتی برای تولید کنندگان |
|
| پارک‌های لجستیک گمرکی | · افزایش صادرات
· فعالیت به‌عنوان در پارک اجازه تولید پیشرفته داده نمی‌شود |
· از نظر مالیات مشابه مناطق پردازش صادراتی هستند
· جابجایی بدون مالیات در مناطق |
|
| مناطق تجارت الکترونیکی برون‌مرزی | مناطق پایلوت جامع تجارت الکترونیک برون‌مرزی | · تقویت تجارت الکترونیک برون‌مرزی
· افزایش صادرات · فعالیت به‌عنوان مرکز کارآفرینی و هاب لجستیک |
· معافیت‌های مالیاتی (VAT و مالیات بر مصرف)
· سیاست مالیات بر درآمد شرکت‌های جدید (برای شرکت‌های مستقر در منطقه) · سیاست‌های مالیاتی ترجیحی برای SMEها |
| مناطق جذب سرمایه‌گذار برای اهداف خاص | مناطق ملی جذب توریست؛ تجارت و امور مالی | · توسعه گردشگری و صنایع مالی | · سیاست‌های مالیاتی و یارانه‌ای ترجیحی برای صنایع خاص |
| مناطق همکاری با کشورها یا نواحی خاص | (4 نوع مختلف از مناطق بر حسب کشور مربوطه) | · ایجاد روابط تجاری برون‌مرزی
· برخی مشوق‌ها عمدتا برای تایوان، ماکائو و روسیه |
· سیاست‌های مالیاتی ترجیحی برای شرکت‌های متعلق به نواحی مورد نظر |
| مناطق جدید | نواحی توسعه جامع | · اعطای اختیارات و استقلال به شهرداری‌ها | · افزایش تمرکززدایی و استقلال |
مناطق فعالیت اقتصادی ویژه
مناطق ویژه اقتصادی یا SEZ (Special Economic Zones) و مناطق توسعه اقتصادی و تکنولوژیک یا ETDZ (Economic and Technological Development Zones) در گروه اول جای می‌گیرند. هر دوی آنها به‌شدت بر جذب سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی متمرکز بوده و معمولا مشوق‌هایی برای فعالیت‌های تولیدی ارائه می‌دهند.
هم‌اکنون تنها هفت منطقه ویژه اقتصادی در چین وجود دارد که مساحت بسیار وسیع‌تری را پوشش می‌دهند و معمولا به جای مشوق‌هایی برای برخی بخش‌های خاص، سیاست‌های عمومی‌تری دارند. به‌عنوان مثال اولین منطقه ویژه اقتصادی این کشور که در شنجن تاسیس شد اکنون کل سطح شهر را پوشش می‌دهد و در درجه اول یک محیط مالیاتی ترجیحی را برای تولید کنندگان صادرات محور در طیف گسترده‌ای از صنایع مختلف فراهم می‌سازد.
اما مناطق توسعه اقتصادی و تکنولوژیک اغلب بر ارائه مشوق‌هایی برای انواع خاصی از فعالیت‌ها مانند تجارت بین‌الملل، استفاده از منابع محلی یا توسعه نوآوری‌های فناورانه متمرکز هستند. تقریبا دویست منطقه توسعه اقتصادی و تکنولوژیک سطح ملی در چین وجود دارد که مساحت تحت پوشش هر یک از آنها بسیار کمتر از یک منطقه ویژه اقتصادی است.
به شرکت‌های علاقمند به فعالیت در مناطق توسعه اقتصادی و تکنولوژیک توصیه می‌شود ابتدا از طریق وب‌سایت رسمی یا تماس گرفتن با منطقه توسعه اقتصادی و تکنولوژیک مورد نظر مطمئن شوند که آیا از نظر حداقل سرمایه ثبت شده، مدت زمان فعالیت شرکت و صلاحیت‌های حرفه‌ای مدیران از شرایط لازم برخوردار هستند یا خیر (مناطق توسعه اقتصادی و تکنولوژیک سطح ملی معمولا بالاترین استانداردها را دارند).
به‌عنوان نمونه منطقه توسعه اقتصادی – تکنولوژیک تیانجین یا TEDA (Tianjin Economic – Technological Development Area) را در نظر می‌گیریم. اگر یک شرکت واجد شرایط قبلا در تیانجین ثبت شده باشد، فقط لازم است که تمام مدارک مورد نیاز را تهیه کرده و به صورت فیزیکی به منطقه توسعه اقتصادی – تکنولوژیک تیانجین تحویل دهد تا در آنجا هم ثبت شود.
در مورد شرکت‌های جدیدی که قرار است با سرمایه‌گذاری خارجی در منطقه توسعه اقتصادی – تکنولوژیک تیانجین تاسیس شوند (foreign-invested enterprises یا به‌اختصار FIEها)، باید ابتدا نام شرکت توسط شعبه اداره تنظیم بازار (Administration for Market Regulation یا AMR) در محل مورد نظر تایید شود. بعلاوه این شرکت‌ها باید بررسی کنند که آیا صنعت مربوطه در لیست منفی چین برای سرمایه‌گذاری خارجی قرار دارد یا خیر. اگر اینطور باشد FIE باید از دپارتمان ارزیابی و تایید درخواست تایید کند؛ و در غیر این صورت فقط می‌تواند یک پرونده تشکیل دهد. همچنین FIEها باید در زمینه مالیات، امور ارزی و گمرک هم مراحل ثبت را انجام دهند. پس از ثبت در اداره تنظیم بازار، شرکت می‌تواند مدارک مورد نیاز را برای ثبت در منطقه، به مسئولان آن منطقه ارائه دهد.
مناطق تجاری‌سازی تحقیقات در حوزه فناوری‌های پیشرفته
هدف مناطق توسعه صنعتی با فناوری پیشرفته یا HIDZها (High-Tech Industrial Development Zones) استفاده از منابع تکنولوژیکی موسسات پژوهشی، دانشگاه‌ها و شرکت‌های خصوصی برای خلق محصولات نوآورانه با فناوری پیشرفته است. بسیاری از مناطق توسعه صنعتی با فناوری پیشرفته با هدف فراهم کردن زمینه مشارکت بین موسسات به‌منظور تسریع در تجاری‌سازی برنامه‌های تحقیق و توسعه، مشوق‌هایی را برای شرکت‌های فناور خارجی ارائه می‌دهند.
مناطق توسعه صنعتی با فناوری پیشرفته و مناطق توسعه اقتصادی و تکنولوژیک، متمرکز بر نوآوری شباهت‌هایی دارند چون هر دو بر تقویت نوآوری متمرکز هستند.
اما مناطق توسعه اقتصادی و تکنولوژیک اغلب بر یک صنعت خاص تمرکز داشته و در نقاطی دورتر از مراکز شهر قرار گرفته‌اند و ارتباط بیشتری با بخش تولید دارند؛ درحالی‌که مناطق توسعه صنعتی با فناوری پیشرفته درون شهرها مستقر بوده و معمولا مجموعه‌ها یا “خوشه‌هایی” از موسسات تحقیقاتی در حوزه فناوری‌های پیشرفته را به‌منظور تقویت همکاری‌های پژوهشی (نه توانمندی‌های تولیدی) ایجاد می‌کنند.
مناطق توسعه صنعتی با فناوری پیشرفته معمولا از سرمایه‌گذاری خارجی در صنایعی که مورد حمایت دولت هستند (مانند تولید صنعتی محصولات پیشرفته و پر ارزش یا تولید هوشمند، تولید سازگار با محیط زیست، مواد نوین، خدمات فنی و …) استقبال می‌کنند. با این حال هر منطقه توسعه صنعتی با فناوری پیشرفته صنایع خاصی را پوشش می‌دهد، و به FIEهای علاقمند به فعالیت در این حوزه توصیه می‌شود بررسی کنند که آیا در گروه صنایع مورد حمایت منطقه توسعه صنعتی با فناوری پیشرفته مربوطه قرار می‌گیرند یا خیر.
علاوه بر این اسم FIEهای تازه تاسیس هم نیازمند تایید است. همچنین FIEها باید با منطقه توسعه صنعتی با فناوری پیشرفته در مورد فرایند تاسیس شرکت مشورت نموده و مدارک لازم برای ثبت در آن منطقه توسعه صنعتی با فناوری پیشرفته را تهیه کنند.
مناطق متمرکز بر اهداف تجاری و صادراتی
در این گروه چهار نوع از مناطق قرار می‌گیرند که عبارتند از مناطق آزاد تجاری یا FTZ (Free Trade Zones)، مناطق پردازش صادراتی یا EPZ (Export Processing Zones)، پارک‌های لجستیک گمرکی (Bonded Logistic Parks) و بنادر گمرکی (Bonded Ports). یکی از اهداف همه این مناطق، جذب سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی برای افزایش واردات و صادرات از طریق کاهش هزینه است.
مناطق آزاد تجاری بر توسعه تجارت و بین‌المللی‌سازی رنمینبی (RMB) متمرکز هستند، و در ضمن به‌عنوان محلی برای آزمایش سیاست‌های جدید قبل از پیاده‌سازی سراسری آنها نیز عمل می‌کنند. این مناطق محیط مساعدی برای سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی فراهم می‌سازند (عمدتا از طریق سیستم‌های اجرایی و سیاست‌های آزادانه‌تر برای سرمایه‌گذاری و همچنین مشوق‌های مالیاتی برای واردات و صادرات).
مناطق پردازش صادراتی هم هدف مشابهی دارند، اما در درجه اول برای توسعه صنایع صادرات‌محور از طریق مدیریت پردازش صادرات تاسیس می‌شوند. بنادر گمرکی سیاست‌های مالیاتی و یارانه‌ای بسیار رقابتی متمرکز بر تجارت را ارائه می‌دهند، و پارک‌های لجستیک گمرکی بیشتر بر حمل و نقل کالا و نگهداری آن در مناطق متمرکز هستند.
سرمایه‌گذاران خارجی قبل از ورود به مناطق آزاد تجاری باید بررسی کنند که آیا صنعت مربوطه در فهرست منفی منطقه آزاد تجاری برای سرمایه‌گذاری خارجی قرار دارد یا نه. برای برخی صنایع محدودیت‌هایی در نظر گرفته شده است و سرمایه‌گذاران خارجی برای ورود به این صنایع باید مجوز دریافت کنند.
علاوه بر این، مناطق آزاد تجاری ممکن است الزامات مختلفی از نظر حداقل سرمایه ثبت شده، مدت زمان فعالیت شرکت و صلاحیت‌های حرفه‌ای مدیران برای انواع مختلف شرکت‌ها در نظر بگیرند. به‌عنوان مثال در منطقه آزاد تجاری چیانهای (Qianhai) شنجن FIEها باید حداقل سرمایه ثبت شده بیش از 5 میلیون رنمینبی (73/0 میلیون دلار آمریکا) داشته باشند، اما این شرط برای شرکت‌هایی که تمام سرمایه‌گذاری‌شان مربوط به هنگ کنگ است وجود ندارد. همچنین در منطقه آزاد تجاری چیانهای حداقل سرمایه ثبت شده شرکت‌های لیزینگ اعتباری باید 10 میلیون رنمینبی (45/1 میلیون دلار آمریکا) باشد.
سرمایه‌گذاران باید توضیحات مربوط به شرایط تاسیس FIE را در وب‌سایت رسمی مطالعه، و مدارک مورد نیاز برای درخواست خود را آماده کنند. ممکن است لازم باشد که علاوه بر ثبت آنلاین درخواست، مدارک به‌صورت فیزیکی هم ارائه شود.
مناطق تجارت الکترونیک برون‌مرزی
مناطق پایلوت جامع تجارت الکترونیک برون‌مرزی چین با هدف سرعت بخشیدن به توسعه تجارت الکترونیک برون‌مرزی ایجاد شدند. در این مناطق پایلوت، مواردی مانند استانداردهای جدید فناوری، مدل‌های تجاری جدید و روش‌های نظارت بر معاملات تجارت الکترونیک برون‌مرزی، پرداخت‌ها، لجستیک، ترخیص از گمرک، استرداد مالیات و تسویه حساب ارزی به‌طور آزمایشی اجرا می‌شوند، و هر کدام که موفقیت‌آمیز باشد در سراسر کشور به اجرا در خواهد آمد.
تا ژانویه 2020، چین 59 منطقه پایلوت جامع تجارت الکترونیک برون‌مرزی را در چهار گروه ایجاد کرده است که تعداد زیادی از پلتفرم‌های تجارت الکترونیک و پرداخت و شرکت‌های لجستیک، انبارداری و خدمات مالی را جذب نموده‌اند.
شرکت‌های واجد شرایط مستقر در منطقه می‌توانند از معافیت‌هایی در مالیات بر ارزش افزوده و مالیات بر مصرف برای محصولات صادراتی، سیاست‌های مربوط به مالیات بر درآمد شرکت‌های تازه تاسیس، امتیازات مالیاتی برای شرکت‌های کوچک و متوسط (SMEها)، و زنجیره کسب و کار برون‌مرزی قوی‌تر برخوردار شوند.
فرایند تاسیس FIEها در مناطق پایلوت جامع تجارت الکترونیک برون‌مرزی بسته به منطقه مورد نظر متفاوت است چون برنامه‌های اجرایی هر کدام از آنها توسط دولت‌های استانی تعیین می‌شود.
منطقه پایلوت جامع تجارت الکترونیک برون‌مرزی هانگژو را به‌عنوان نمونه در نظر می‌گیریم. برای راه‌اندازی FIE در این منطقه، شرکت باید با کمیته اجرایی منطقه تماس بگیرد تا هدف هر دو طرف از همکاری مشخص شود. کمیته اجرایی ممکن است گزارش مختصری را درباره نوع فعالیت شرکت، محصولات، عملکرد بنگاه، نوع عملیات لجستیک و … از FIE درخواست کند. شرکت‌های واجد شرایط باید برای دریافت گواهینامه‌های مورد نیاز درخواست بدهند و از قوانین ثبت در منطقه مورد نظر پیروی کنند. ممکن است لازم باشد که این شرکت‌ها در گمرک و بخش‌های بازرسی و قرنطینه هم فرایند ثبت پرونده را انجام دهند.
مناطق دیگر
هفت نوع دیگر مناطق، در سه گروه آخر قرار می‌گیرند: مناطق جذب سرمایه‌گذار برای اهداف خاص، مناطق همکاری با کشورهای خاص، و مناطق جدید. این مناطق در مجموع تنها بخش کوچکی از مناطق توسعه اقتصادی سطح ملی را تشکیل می‌دهند.
مناطق جذب سرمایه‌گذار برای اهداف خاص سیاست‌های مالیاتی و یارانه‌ای ترجیحی دارند که اختصاصا بر گردشگری یا تامین مالی متمرکزند، و برای کسب و کارهایی که علاقمند به ورود به این بخش‌های اقتصاد چین هستند فرصت مناسبی به شمار می‌روند چون در سایر نقاط چین برای سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در بخش‌های مذکور محدودیت‌های سنگینی در نظر گرفته شده است.
مناطق همکاری با کشورها یا نواحی خاص مشوق‌های مالیاتی برای تجارت با مناطق همسایه ارائه می‌کنند و بیشتر بر تایوان، ماکائو و روسیه متمرکز هستند.
مناطق جدید، مانند منطقه جدید پودونگ (Pudong) شانگهای و منطقه جدید بینهای (Binhai) تیانجین، برخی از مناطق معرفی شده در سایر گروه‌ها را نیز در بر می‌گیرد. این مناطق با هدف اعطای قدرت کنترل مستقل به دولت‌های محلی که مناطق توسعه اقتصادی خاص را مدیریت می‌کنند، ایجاد شده‌اند.
محل مناسب سرمایه‌گذاری در چین کجاست؟
بیش از دو هزار منطقه توسعه اقتصادی در چین وجود دارد که هر کدام دارای مشوق‌های سرمایه‌گذاری و اعتبارسنجی منحصر بفرد در سطوح مختلف دولت هستند. حتی در مناطقی از یک نوع، سطح زیرساخت‌ها، میزان اختیارات و دامنه مشوق‌ها تنوع زیادی دارد که محیط فوق‌العاده متنوعی برای سرمایه‌گذاری ایجاد می‌کند.
مساله دیگری که چشم‌انداز کسب و کار را پیچیده‌تر می‌کند این است که اعتبارسنجی مناطق توسعه اقتصادی ممکن است در سطح ملی، استانی، شهری و منطقه‌ای انجام شود. اعتبارسنجی در سطح بالاتر معمولا به‌معنای معافیت‌های مالیاتی بیشتر و زیرساخت‌های بهتر است؛ ولی برای شرکت‌های کوچک‌تر اغلب استقرار در مناطقی با سطح اعتبار پایین بهتر خواهد بود چون ممکن است شرایط استفاده از مشوق‌های مناطق دارای سطح اعتبار بالاتر را نداشته باشند.
منطقه توسعه اقتصادی مناسب برای سرمایه‌گذاری تا حد زیادی به نیازهای تجاری خاص شرکت مورد نظر بستگی دارد. بنگاه‌ها باید عوامل زیادی مانند باید موقعیت مکانی تامین کنندگان و منابع، کیفیت شبکه حمل و نقل اطراف، هزینه زمین، و معافیت‌های مالیاتی که می‌توانند از آنها استفاده کنند را در نظر بگیرند.
ماهیت پیچیده و متنوع مناطق توسعه اقتصادی چین به معنای آن است که صرف سرمایه‌گذاری در یک منطقه توسعه اقتصادی تضمینی برای موفقیت نخواهد بود. بنگاه‌ها برای اطمینان از بازدهی سرمایه‌گذاری خود باید با کارشناسان باتجربه‌ای که مقررات و محیط کسب و کار را می‌شناسند مشورت نموده و در سرتاسر فرایند سرمایه‌گذاری از کمک و همکاری آنها استنفاده کنند.
منبع: