مفهوم حاکمیت و دولت/ کشور، چنان باهم پیوند خورده‌اند که دولت/ کشور بدون حاکمیت موجودیت ندارد و برعکس آن هم کاملا صادق است و نفی یکی از آنها نفی دیگری به را دنبال دارد. دو نظریه تئوکراتیک و دموگرافیک در منشأ حاکمیت در طول تاریخ ارائه شده‌اند که طبق نظریه اول، قدرت، ناشی از نیروی ماوراءالطبیعه یا خارج از اراده بشری است و جنبه نزولی دارد. و بر اساس نظریه دوم، قدرت برآمده از مردم است و جنبه صعودی دارد.
اعتقاد جامعه به هرکدام از این نظریه‌ها، نوع حاکمیت یک دولت/ کشور را تعیین می‌نماید. در حال حاضر در اکثریت کشورهای دنیا حاکمیت از نوع دموگرافیک غلبه دارد و دو مکتب معروف در این نوع حاکمیت مکتب لیبرال و سوسیال است. لیبرالیسم موافق فردیت است در حالی که سوسیالیسم موافق انسان به منزله عضوی از جمع است. کشورهای سوسیال از جمله چین، بر ایدئولوژی جمعگرایی و دخالت حداکثری دولت در ساختارها تاکید دارند از این رو این دو مکتب، در جهت تامین نیازها و ابعاد مختلف زندگی انسان، متفاوت عمل می‌کنند. یکی از مهمترین این نیازها، موضوع سلامت است.
سلامت انسانها بخشی از سرمایه ملی است که دائماً در معرض خطرات محیطی قرار دارد و نفع یا ضرر ناشی از وجود یا فقدان آن متوجه تمامی افراد جامعه می‌باشد. حاکمیت‌ها، رویکردهای مختلفی در برابر تامین سلامت دارند؛ برخی سلامت را از منظر رفاه، برخی دیگر از منظر عدالت، گروهی سلامت را گامی در مسیر تعالی مدنظر قرار می‌دهند و برخی تامین سلامت را جز وظایف دولت و حق هر انسانی مطرح می‌کنند. در قانون اساسی کشورهای سوسیال نیز، سلامت به عنوان یک حق محسوب می‌شود. ساختار مسئولیت این نیاز در این کشورها متمرکز است.
سازماندهی ارائه خدمات سلامت در چین استانی و شهرستانی است. نقش اصلی در ارائه خدمات سلامت در این کشور برعهده دستگاه‌ها و نهادهای دولتی است. اگرچه در چین، نهادها و دستگاه‌های خصوصی به عنوان مکمل بخش دولتی ایفای نقش می‌نمایند.
تامین مالی سلامت در چین، از دو هر منابع دولتی و منابع بخش خصوصی است. منابع ورودی دولت، شامل کمک مالی مستقیم و صندوق‌های اجتماعی و بیمه می‌باشد. رشد بخش خصوصی به عنوان مکمل تامین مالی و سیستم‌های ارائه خدمت عمومی افزایش یافته است. مراقبت‌های بهداشتی در چین در طول قرن بیستم و قرن بیست و یکم با استفاده از موسسات پزشکی دولتی و خصوصی و برنامه‌های بیمه دستخوش تغییرات اساسی شده است.
این کشور دو سیستم پزشکی موازی دارد، یکی برای طب مدرن یا غربی، یکی برای طب سنتی چینی. برخی چینی‌ها اعتقاد به طب سنتی ندارند ولی این در حالی است که برخی دیگر آن را ارزان، موثر و از نظر فرهنگی مناسب می‌دانند.
چین همچنین به بازار عمده‌ای برای شرکت‌های چندملیتی مرتبط با سلامت تبدیل شده است. شرکت‌های تولیدی و فناوری‌های پیشرفته بزرگ دنیا وارد بازار چین شدند و رشد انفجاری را تجربه کردند. چین همچنین به یک مرکز رو به رشد برای تحقیق و توسعه مراقبت‌های بهداشتی تبدیل شده است. که این صنعت جزیی از برنامه نظام سلامت در جهت پیشرفت تکنولوژی برای خدمات بهتر می‌باشد.
در سال ۲۰۰۵ در بازنگری اساسی در سیستم مراقبت‌های بهداشتی، چین سیستم مراقبت پزشکی تعاونی روستایی جدید را راه اندازی کرد و مهمترین اصلاحات مراقبت‌های بهداشتی را انجام داد، به ویژه با هدف مقرون به صرفه‌تر کردن آن برای فقرای روستایی. تا سال ۲۰۱۱، بیش از ۹۵ درصد از کل جمعیت چین دارای بیمه درمانی اولیه بودند.
جمهوری خلق چین در شش دهه گذشته دستاوردهای بزرگی در بهبود وضعیت سلامت داشته است که عمدتاً به دلیل تعهد دولت به سلامت، ارائه برنامه‌های بهداشت عمومی مقرون به‌صرفه، پوشش رو به رشد مکانیسم‌های حفاظت مالی سلامت و سرمایه‌گذاری در حوزه سلامت بوده است.
ورود مستمر دولت در خدمات اولیه بهداشت عمومی، دسترسی به خدمات بهداشت عمومی را تا حد زیادی بهبود بخشیده است. در سال‌های اخیر، چین سرمایه‌گذاری‌های دولتی در حوزه سلامت را افزایش داده و بیمه‌های پزشکی پایه را برای کاهش پرداخت‌های بهداشتی از جیب خود و افزایش دسترسی و برابری خدمات سلامت ایجاد کرده است.
از اواخر دهه ۱۹۹۰، دولت سه سیستم بیمه درمانی جدید را ایجاد کرد. در طول راه اندازی هر طرح بیمه درمانی جدید، دولت همچنین اقدامات دیگری را برای ارائه منابع بیشتر مراقبت‌های بهداشتی به جمعیت هدف پیشنهاد کرد. در سال ۲۰۰۹، دولت دور جدیدی از اصلاحات مراقبت‌های بهداشتی را آغاز کرد. در دور جدید اصلاحات، هدف اصلی ارائه پوشش همگانی برای همه ساکنان و هدف قرار دادن جمعیت محروم برای بهبود خدمات بهداشتی و درمانی برای آنها و کاهش نابرابری‌ها بود. بر اساس بیانیه شورای دولتی، هدف از پوشش همگانی ارائه خدمات اولیه پزشکی ایمن، موثر، راحت و مقرون به صرفه به همه ساکنان شهری و روستایی است.
یکی از مهمترین مولفه‌های پوشش همگانی، بیمه سلامت است. قبل از اینکه این هدف از پوشش همگانی به طور رسمی در سال ۲۰۰۹ با اعلام دولت چین در مورد طرح اصلاح نظام سلامت معرفی شود، اصلاحات بیمه سلامت در مناطق شهری و روستایی منجر به پوشش بیمه سلامت بیشتر شده بود و سه طرح عمده بیمه سلامت ایجاد شد. بیمه درمانی پایه کارکنان شهری در مناطق شهری در سال ۱۹۹۸، و بیمه درمانی پایه ساکنان شهری در سال ۲۰۰۷ و در مناطق روستایی، بیمه درمانی تعاونی جدید روستایی در سال ۲۰۰۳ تاسیس شد.
بیمه درمانی پایه برای کارکنان شهری: این اولین گام در راه اندازی مجدد سیستم بیمه درمانی در مناطق شهری بود. بیمه درمانی پایه کارکنان شهری بر اساس اشتغال اجباری است. این پوشش، بیمه درمانی اولیه را برای کارمندان شهری در هر دو بخش دولتی و خصوصی فراهم می‌کند. دولت‌های محلی، عمدتاً در سطح شهرداری، سطح فرانشیزها، پرداخت‌های مشترک و سقف بازپرداخت را بر اساس سطوح اقتصادی محلی تعیین می‌کنند. بیمه درمانی پایه کارکنان شهری از طریق حق بیمه از طرف کارفرمایان و کارمندان تامین می‌شود.
بیمه درمانی پایه برای ساکنان شهری: در سال ۲۰۰۷، شورای ایالتی دستورالعملی برای راه اندازی بیمه درمانی پایه ساکنان شهری صادر کرد. طبق دستورالعمل‌ها، بیمه درمانی پایه ساکنان شهری دانش آموزان مدارس ابتدایی و متوسطه را که تحت پوشش بیمه درمانی پایه ساکنان شهری نیستند (شامل دانش آموزان دبیرستان‌های حرفه‌ای، مدارس راهنمایی حرفه‌ای و مدارس فنی)، کودکان خردسال و سایر ساکنان شهری بیکار را به صورت داوطلبانه تحت پوشش قرار می‌دهد. هدف اصلی این دستورالعمل، ارائه پوشش برای ساکنان شهری بدون اشتغال رسمی با هدف رفع فقر ناشی از بیماری‌های مزمن یا کشنده است که می‌تواند منجر به هزینه‌های درمانی فاجعه‌بار شود. این طرح بیمه در سراسر کشور گسترش یافت و به تدریج به تمامی ساکنان شهری بیکار تعمیم یافت.
بیمه درمانی تعاون روستایی نوین: در سال ۲۰۰۳، اصلاحات مراقبت‌های بهداشتی، عمدتاً در مناطق روستایی چین، مورد توجه بی سابقه‌ای از سوی دولت مرکزی قرار گرفته است. در حالی که سیستم بیمه درمانی روستایی قبل از اصلاحات اقتصادی در چین وجود داشت، در سال ۲۰۰۳، شورای ایالتی تصمیمی برای تقویت بیشتر سیستم مراقبت‌های بهداشتی روستایی با هدف ایجاد مجدد بیمه درمانی تعاونی روستایی جدید صادر کرد. طرح بیمه درمانی تعاونی روستایی جدید به منظور جلوگیری از فقیر شدن ناشی از هزینه‌های فاجعه بار ناشی از بیماری‌های عفونی و بومی، ساکنان روستا را به صورت داوطلبانه تحت پوشش قرار داد.
در سال ۲۰۱۰، بیمه درمانی تعاونی روستایی جدید بیش از ۹۰ درصد از ساکنان روستایی را تحت پوشش قرار داد. بودجه بیمه درمانی تعاونی روستایی جدید از طریق حق بیمه بیمه شدگان و یارانه‌های دولت‌های محلی و مرکزی تامین می‌شود. این اولین باری بود که پکن از بودجه دولت مرکزی برای حمایت از طرح بیمه درمانی روستایی بودجه اختصاص داد. راه اندازی و گسترش بیمه درمانی تعاونی روستایی جدید تفاوت‌ها در پوشش بیمه سلامت را کاهش داد.
طبق برنامه‌های پنج ساله دولت، چندین هدف برای سیستم مراقبت‌های بهداشتی ملی تعیین شده است. در اولویت اول، چین باید برنامه‌های بیمه پزشکی پایه خود را بیشتر گسترش دهد. به این منظور همراه با اصلاح طرح‌های بیمه عمومی، مقامات چینی توسعه بیمه درمانی خصوصی را به عنوان مکملی برای طرح عمومی تشویق کرده‌اند. در واقع، برخی از دولت‌های محلی برای مدیریت طرح‌های بیمه عمومی خود با شرکت‌های خصوصی مشارکت کرده‌اند. برای تشویق به استفاده از بیمه درمانی خصوصی، دولت یک طرح آزمایشی برای اعطای معافیت مالیاتی به بیمه‌گذاران خصوصی بیمه سلامت اعلام کرده است.
اولویت دوم ایجاد سیستم تامین داروی پایه است. به منظور اطمینان از عرضه داروهای اولیه مقرون به صرفه، دولت مرکزی فهرستی از داروهای ضروری را تهیه کرد و عرضه داروهای فهرست شده را برای تمام سطوح امکانات پزشکی تضمین کرد. علاوه بر این، برنامه‌های بیمه سلامت پوشش بیشتری را برای این داروهای اساسی فراهم کرد. حوزه سوم فهرست شامل تقویت سیستم خدمات بهداشتی اولیه به منظور ارائه خدمات پزشکی گسترده‌تر در سطح عمومی است. در ادامه این فهرست، هدف اصلی دیگر ارائه خدمات بهداشت عمومی برای ساکنان روستایی و شهری، توسعه زیرساخت مراقبت‌های اولیه است که شامل توسعه مراکز بهداشتی محلی و ایستگاه‌های سلامت اجتماعی است.
برنامه‌های آزمایشی برای اصلاح بیمارستان‌های دولتی توسط دولت مرکزی پس از سال ۲۰۰۹ آغاز شد و اصلاحات جدیدی در خصوص بیمارستان‌ها انجام شد. شورای دولتی دستورالعمل‌ها و جدول زمانی را برای اصلاح بیمارستان‌های دولتی منتشر کرد.
امروزه، بیمارستان‌هایی که از بودجه عمومی حمایت می‌شوند و به اصلاحات ملحق می‌شوند، ملزم به فروش داروها به قیمتی هستند که آنها را خریداری کرده‌اند، بنابراین نمی‌توانند هزینه‌های اضافی را از بیماران دریافت کنند و پزشکان تجویز داروهای بیش از حد را بسیار کمتر خواهند کرد. شورای دولتی از طریق اصلاح بیمارستان‌های دولتی بر لزوم ارتقای کیفیت خدمات و صلاحیت موسسات بهداشتی مردمی تاکید کرد تا بیماران بیشتری برای بیماری‌های کوچک و شایع به این موسسات مراجعه کنند و در صورت نیاز به موقع به بیمارستان‌های بزرگ منتقل شوند. بخش دولتی همچنان حدود ۹۰ درصد از کل مراجعات به بیماران را بر عهده دارد.
بیمارستان‌های خصوصی و خارجی می‌توانند فناوری‌های پزشکی پیشرو و مدیریت پیشرفته، شیوه‌های بالینی و مدل‌های خدماتی را به چین بیاورند. آنها همچنین ممکن است با بیمارستان‌های دولتی برای به اشتراک گذاشتن اطلاعات و تخصص همکاری کنند. به‌علاوه، رقابت بیشتر این بیمارستان‌ها با یکدیگر برای سهم بازار ممکن است به کاهش قیمت‌ها و بهبود رضایت بیماران کمک کند. چین گام‌های بسیار مثبتی به جلو برداشته است.
در بحث بهداشت و درمان و فناوری چین می‌توان اشاره کرد که پزشکی از راه دور در حال آماده شدن برای تبدیل شدن به یک پلتفرم بزرگ در چین است. احتمال زیادی وجود دارد که در آینده نزدیک، پزشکی از راه دور بتواند به خانواده‌های چینی توانایی دریافت خدمات مراقبت‌های اولیه را بدهد. ادغام بین پزشکی از راه دور، فروش نسخه آنلاین، برنامه‌ریزی آنلاین ملاقات‌های تشخیصی بعدی با پزشک متخصص و سوابق پزشکی الکترونیکی می‌تواند یک تغییر اساسی برای سیستم مراقبت‌های بهداشتی چین باشد.
چین پرجمعیت‌ترین کشور جهان راهی طولانی و پرفراز و فرودی را برای دستیابی به سلامت اجتماعی پیموده است. با توجه به پراکندگی جمعیت در روستاها و تولید کشاورزی که هنوز نقش مهمی در اقتصاد این کشور ایفا می‌کند، ارایه خدمات بهداشتی در روستاها و نقاط دورافتاده، کلید گسترش این خدمات و نقطه شروع جلوگیری از شیوع بیماری‌های عفونی، کنترل رشد جمعیت و کاهش مرگ و میر در نوزادان است.
در ۳۰ سال اول تاسیس جمهوری خلق چین، نظام سلامت با مدیریت به شدت متمرکز که از سوی دولت این کشور راه‌اندازی شده بود، به نتایج قابل‌توجهی دست یافت.
کاهش فقر رابطه‌ای مستقیم با بهبود سلامت جامعه دارد و چین توانست با انجام اصلاحات اقتصادی، به رده یکی از کشورهای پیشرو در میان کشورهای در حال توسعه با وضعیت اقتصادی مشابه برسد. از زمان اصلاحات، برخی شاخص‌های مهم سلامت مانند میزان مرگ و میر نوزادان و امید به زندگی، بهبود قابل توجهی داشته است و در این رابطه بیماری‌های انگلی و عفونی را مهار کرده یا ریشه‌کن نمایند.
یکی از اهداف اصلی اصلاحات نظام سلامت در کشور چین، تعدیل بار هزینه‌های تحمیل شده بر دولت به وسیله تأسیس بیمارستان‌های مستقل و تامین هزینه‌های آنها از طریق کسب درآمد از بیماران بوده است.
در مورد چالش‌های اصلی در نظام سلامت چین بایستی یادآور شد که در واقع نظام سلامت چین درگیر دو چالش اصلی است. یکی راه‌اندازی نظامی که توانایی برآمدن از عهده مشکل شیوع بیماری‌های عفونی و غیرعفونی را داشته باشد. دیگری، برپایی یک نظام خودکفای سلامت از نظر مالی است که این چالش پیش روی همه کشورها، چه در حال توسعه یا صنعتی قرار دارد. تلاش‌های اخیر دولت چین برای کاهش نقش دولت و هزینه بیمه‌ها به سوی نظامی که ۵۰ درصد هزینه از سوی بیمار پرداخت شود، می‌تواند روشی موثر در مهار هزینه‌ها باشد. بیمه درمانی خصوصی عمدتاً توسط افراد با درآمد بالاتر و توسط کارفرمایان برای کارگران آنها خریداری می‌شود، این بیمه می‌تواند برای پوشش فرانشیزها، پرداخت‌های مشترک و سایر هزینه‌ها و همچنین برای ارائه پوشش خدمات گران قیمتی که توسط آنها پرداخت نشده است، استفاده شود.
خدمات تحت پوشش بیمه درمانی یا به عبارتی بسته مزایا اغلب توسط دولت‌های محلی تعریف می‌شود، بیمه درمانی پایه با تامین مالی دولتی معمولاً مواردی را پوشش می‌دهد که شامل مراقبت‌های بیمارستانی بستری (استان‌ها و شهرهای منتخب)، مراقبت‌های اولیه و تخصصی، داروهای تجویزی، مراقبت از سلامت روان، فیزیوتراپی، مراقبت‌های اضطراری و داروی سنتی چینی می‌شود.
خدمات پیشگیرانه، مانند ایمن سازی و غربالگری بیماری، در یک بسته جداگانه مزایای بهداشت عمومی گنجانده شده است که توسط دولت مرکزی و محلی تامین می‌شود، هر ساکن بدون پرداخت مشترک یا کسر حقوق، حق دریافت این موارد را دارد، مراقبت‌های زایمان نیز تحت پوشش یک برنامه بیمه جداگانه است که در حال حاضر در طرح بیمه درمانی پایه ادغام شده است.
نتیجه گیری نهایی از سیستم بهداشتی چین
اگرچه سیستم بهداشتی چین از برخی جوانب کمی نیاز به اصلاح دارد اما باید اطمینان حاصل کنیم که این سیستم پیشرفت‌های مهمی داشته و به اندازه کافی قوی است تا به چالش‌های بهداشتی نوظهور و سنتی پاسخ مناسب دهد. سیاستگذاری رفاهی امروزه به بخش جدایی‌ناپذیر تمام دولت‌های مدرن بدل شده است. تنظیم‌گری و ایفای نقش فعال در حوزه بیمه‌های اجتماعی، بازنشستگی و مستمری، حمایت خوراکی، تامین حداقل معیشت، نظام‌های یارانه‌ای، آموزش، بهداشت و سلامت، مسکن و … بخش اصلی کارکردهای دولت مدرن قلمداد می‌شود. آشنایی با ابعاد مختلف این سیاست‌ها و نمونه‌های عملی سیاستگذاری رفاهی ضرورتی انکارناپذیر برای تدوین سیاست‌های رفاهی در کشورهای دیگر از جمله ایران می‌باشد.
چین با حدوداً ۱٫۴ میلیارد نفر جعیت، مراکز درمانی سالانه تقریباً ۸ میلیارد نفر را درمان می‌کنند. برای غلبه بر چالش جهانی‌ای که بیمه درمانی ایجاد کرده، چین قویاً بر این باور است که جامعه تماماً کامیاب و شکوفا در تمام زمینه‌ها دست‌یافتنی نیست مگر اینکه مردمش از سلامت همه‌جانبه برخوردار باشند. در استراتژی توسعه کشور، اولویت را باید به سلامت و بهداشت عمومی داد. حق داشتن سلامتی، یکی از حقوق‌های اصلی بشر است. با توجه به پیشرفت‌ها و اصلاحات گسترده در سال‌های اخیر بایستی اذعان کرد که چین یک نظام سلامت و بهداشت اولیه منحصر به فردی خلق کرده است.
چین در سال‌های اخیر پیشرفت‌های خوبی در زمینه دسترسی شهروندان به خدمات درمانی داشته است، اما مقامات این کشور معتقدند که هنوز اقدامات زیادی باید انجام شود. اقداماتی همچون بیمه درمان جامع، بهبود وضعیت بهداشت و سلامت مردم کشور چین را در پی دارد و از وقوع و شیوع بیماری‌ها پیشگیری می‌کند.
نظام بیمه درمان اولیه چین بزرگ‌ترین نظام بیمه در جهان است. این نظام علاوه بر تحت پوشش قرار دادن جمعیت شهری شاغل، از شهرنشین‌های بیکار و جمعیت روستانشین نیز مراقبت می‌کند و بدین‌ترتیب نیاز چینی‌ها به برخی خدمات بهداشت و سلامت را تأمین می‌کند.
با گسترش شهر نشینی، امید به زندگی بیشتر، سبک زندگی بی حرکت‌تر، آلودگی هوا و غذاهای فرآوری شده نیز گسترش یافته و بنابر این مردم بیشتر در معرض بیماری‌های مزمن خصوصا دیابت و فشار خون بالا قرار گرفته‌اند. این وضعیت بار ۸۰ درصد از کل بیماری‌های چین را برعهده دارد.
چین می‌تواند به سمت رویکرد مردم محور حرکت کند و خدمات درمانی بیشتری را از طریق اطلاعات، ارتباطات و فن آوری‌های پزشکی فراهم سازد. هرچقدر چین ثروتمندتر شود، برای سالم‌تر بودن نیز مصمم خواهد بود و بخش بهداشت از اقتصاد عمومی کشور سریع‌تر رشد می‌کند. اینکه این رشد چطور مدیریت شود، نقش بزرگی بر اقتصاد چین خواهد داشت.