وزارت بازرگانی چین (MOFCOM) در ماه مارس سال ۲۰۰۳ به عنوان بخشی از سازماندهی مجدد زیرساختی همه جانبه انجام شده توسط شورای دولتی، تاسیس شد.
تشکیل این وزارتخانه حرکتی برای کمک به تامین تعهدات چین بود که هنگام پیوستن به سازمان تجارت جهانی (WTO) در دسامبر ۲۰۰۱ برای سازگاری با ساختارهای دولتی مشابه در ایالات متحده و اروپا انجام داد.
Mofcom عمدتا بر پایه و اساس وزارت سابق تجارت خارجی و همکاری اقتصادی کار می‌کرد، در حالی که وظایف کمیسیون اقتصادی و تجارت دولتی و کمیسیون برنامه ریزی توسعه دولتی را نیز شامل می‌شد.
این تغییرات بیش از پنج دهه جدایی بین حاکمیت تجارت داخلی و خارجی را پس از تغییر نام وزارت تجارت اصلی – که در سال ۱۹۴۹ تاسیس شد – در سال ۱۹۵۲ به وزارت تجارت خارجی پایان داد.
چین به عنوان بخشی از تعهدات خود در قبال WTO موافقت کرد که به همه شرکت‌های داخلی و خارجی در عرض سه سال حق تجارت داده شود، به این معنی که تجارت خارجی دیگر یک امتیاز نیست.
بو جیالی که در سپتامبر ۲۰۱۳ به جرم فساد به حبس ابد محکوم شد، از ۲۰۰۴ تا ۲۰۰۷ وزیر تجارت چین بود.
آیا موفکوم همان وزارت بازرگانی ایالات متحده است؟
در ظاهر، به نظر می‌رسد که Mofcom همتای چینی وزارت بازرگانی ایالات متحده است، زیرا این دو دارای برخی عملکردهای مشترک هستند، از جمله پرداختن به مسائل مربوط به تجارت عادلانه، تعیین استانداردها و ترویج تجارت داخلی و خارجی.
موفکوم نیز تا حدی به شیوه‌ای مشابه دفتر نماینده تجاری ایالات متحده فعالیت می‌کند و مسئول مذاکرات تجاری چندجانبه و دوجانبه و همچنین اداره روابط با سازمان تجارت جهانی به نمایندگی از دولت چین است.
این وزارتخانه با استناد به افزایش اختلافات تجاری پس از بحران مالی جهانی ۲۰۰۸، در سال ۲۰۱۰ موقعیت نماینده تجارت بین‌المللی چین را تعیین کرد، یک فرد منصوب شده در سطح وزیر که همچنین معاون وزیر بازرگانی است. سفیر سابق چین در سازمان تجارت جهانی، یو جیان هوا، در حال حاضر این نقش را بر عهده دارد.
اما این دفتر عمومی کمیسیون امور مالی و اقتصادی مرکزی به ریاست معاون نخست وزیر لیو هی است که در تصمیم گیری‌های تجاری در چین قرار دارد.
لیو که به عنوان دست راست رئیس جمهور شی جین پینگ شناخته می‌شود، در مذاکرات با ایالات متحده ریاست هیات تجاری چین را بر عهده داشت و در امضای قرارداد تجاری مورد انتظار مرحله اول در ژانویه ۲۰۲۰، در کنار رئیس جمهور وقت آمریکا دونالد ترامپ نشست.
لیو در اواخر ماه مه ۲۰۲۱ با نماینده تجاری جدید آمریکا در کاترین تای دیدار کرد و قبل از آن با جانت یلن وزیر خزانه داری ایالات متحده در اوایل ژوئن صحبت کرد.
Mofcom در چین چه می‌کند؟
وانگ جانگیو، دبیرکل وقت شورای امور خارجه در سال ۲۰۰۳، هنگامی که موفکام تشکیل شد، گفت: “این وزارتخانه در واقع قدرت کمتری نسبت به همتایان قبلی خود دارد.”
Mofcom مسئول رونق مصرف داخلی، ترویج صادرات و واردات، جذب سرمایه گذاری مستقیم خارجی، مدیریت امور سرمایه گذاری در خارج و مشارکت در مدیریت اقتصادی جهانی است.
اما شبیه موقعیت خود در فرایند تصمیم گیری تجاری، Mofcom علیرغم تعداد زیاد پرسنل و نفوذ قوی بر صنایع، به عنوان یک وزارتخانه نسبتاً ضعیف در اکوسیستم سیاسی چین شناخته شده است.
اغلب با سایر وزارتخانه‌ها یا کمیسیون‌های درون دولت مرکزی همپوشانی دارد و حتی گاهی اوقات موقعیت مسلط را در طول تقسیم کار داخلی از دست می‌دهد.
زمانی با وزارت امور خارجه رقابت شدیدی بر سر این بود که کدام نهاد برنامه کمک‌های خروجی را کنترل کند و کدام منافع برتری دارد. و به جای اینکه به طور رسمی تحت Mofcom فعالیت کند، دفتر مربوط به بررسی امنیت ملی در مورد سرمایه گذاری خارجی در کمیسیون توسعه و اصلاحات ملی یافت می‌شود، حتی اگر هر دو سازمان در این مکانیسم پیشرو باشند.
همچنین این کمیته توسط وزارت دارایی اداره می‌شد و نه موفکوم که مسئول تعرفه‌های اضافی چین بر محصولات آمریکایی در طول جنگ تجاری بود.
علاوه بر این، این وزارتخانه برخی از موثرترین بخش‌های خود را بعنوان بخشی از بازنگری نهادی دولت مرکزی در سال ۲۰۱۸ از دست داد. مسئولیت آن برای اجرای ضوابط انحصاری به اداره تازه تأسیس دولت برای تنظیم بازار و ماموریت‌های مربوط به برنامه‌های کمک‌های خارجی واگذار شد و این مسئولیت‌ها به آژانس همکاری‌های توسعه بین‌المللی تازه تاسیس چین منتقل شدند.
موفکام با شرکت‌های خارجی و اتاق‌های بازرگانی خارجی فعال در چین ارتباط برقرار می‌کند و همچنین به تدوین مقررات اجرای قانون سرمایه گذاری خارجی کمک می‌کند و بخش‌هایی از ذخایر استراتژیک ملی چین مانند گوشت خوک و ابریشم فیلاتور را مدیریت می‌کند.
آیا موفکوم مشکل کارکنان دارد؟
موفکوم یکی از معدود آژانس‌هایی در سطح کابینه است که لیستی از مقامات استعفا دهنده را علنی می‌کند، اگرچه تغییرات مکرر پرسنل با انتقاد مقامات مرکزی روبرو شده است.
یانگ جیان هوئی، یکی از مقامات سابق دفتر مبارزه با انحصار Mofcom، پس از خروج از وزارت در سال ۲۰۱۶ به عنوان کارشناس ارشد به علی بابا پیوست.
چویی شوفنگ، یکی دیگر از مقامات سابق دفتر مبارزه با انحصار، پس از کناره گیری از Mofcom در ۲۰۱۴ در Tencent و Mobike به عنوان مدیر ارشد کار کرد.
زنگ چن، یک مقام سابق در بخش تجارت الکترونیک، پس از استعفا در سال ۲۰۱۶ به عنوان مدیر استراتژی عمومی به JD.com پیوست.
گام بعدی برای Mofcom چیست؟
Mofcom چهاردهمین برنامه پنج ساله خود را در ژوئیه ۲۰۲۱ منتشر و اولویت‌ها و اهداف خود را برای ۲۰۲۱-۲۵ مشخص کرد.
پیش بینی می‌شود تجارت سالانه ۲ درصد رشد کند، در حالی که انتظار می‌رود ارزش کل سالانه صادرات و واردات تا سال ۲۰۲۵ به ۵٫۱ تریلیون دلار برسد.
تا سال ۲۰۲۵، این وزارتخانه همچنین قصد دارد لیست منفی سرمایه گذاری خارجی را حذف کرده و بخش‌های مخابراتی، اینترنت، آموزش و مراقبت‌های بهداشتی را بیشتر باز کند.
اما همچنین معاملات سرمایه گذاری خارجی را در مورد نگرانی‌های امنیت ملی دقیق‌تر بررسی می‌کند.
همچنین وزارت بازرگانی قصد دارد برای تصویب توافقنامه جامع سرمایه گذاری اتحادیه اروپا و چین تلاش کند.