حزب حاکم کمونیست چین می‌خواهد تا سال 2035 تعداد افراد دارای درآمد متوسط را “به‌طور قابل‌توجهی افزایش دهد” تا رشد اقتصادی چشمگیر کشور ادامه یابد.
تحلیل‌گران می‌گویند که بعد از رسیدن پکن به هدف از بین بردن فقر مطلق در تابستان سال بعد، احتمالا یکی از ماموریت‌های حیاتی رئیس جمهور شی جین پینگ طی 15 سال آینده دو برابر کردن جمعیت دارای “درآمد متوسط” کشور خواهد بود.
حزب کمونیست در چشم‌انداز 2035 خود رقم مشخصی را در این زمینه اعلام نکرده و فقط قول داده است که “طبقه دارای درآمد متوسط به‌طور قابل‌توجهی گسترش یابد”؛ اما از نظر سیاست‌گذاران ارشد پیام روشن است: چین باید جمعیت طبقه متوسط خود را افزایش دهد تا از “دام درآمد متوسط” جلوگیری کند، یعنی حالتی که رشد کشورهای در حال توسعه به خاطر موانع ساختاری که مانع توسعه هستند متوقف می‌شود.
همچنین افزایش جمعیت دارای درآمد متوسط به دولت کمک خواهد کرد تا استراتژی اقتصادی جدید خود یعنی “گردش دوگانه” (dual circulation) را که بر توسعه بازار داخلی برای جبران نااطمینانی بازارهای خارجی متمرکز است، اجرا نماید.
بر اساس آمارهای رسمی حدود 400 میلیون چینی درآمد متوسط دارند. طبق تعریف کلی سازمان ملی آمار چین، درآمد سالانه 100,000 یوان (15,200 دلار) تا 500,000 یوان برای یک خانواده سه نفری درآمد متوسط محسوب می‌شود؛ هرچند تعاریف دیگری هم ارائه شده است.
عدد چهارصد میلیون نفر کمتر از یک سوم کل جمعیت چین است؛ در حالی که در ژاپن دو سوم و در آمریکا تقریبا نیمی از جمعیت درآمد متوسط دارند.
اگر جمعیت دارای درآمد متوسط در چین به حدود 60 درصد افزایش یابد، حدود 800 میلیون نفر در این گروه قرار خواهند گرفت و بازار مصرفی را شکل خواهند داد که از مجموع جمعیت آمریکا و اتحادیه اروپا بزرگتر است. به این ترتیب پکن در عرصه بین‌المللی اهرم اقتصادی عظیمی به دست خواهد آورد.
لیو هه، معاون نخست‌وزیر که دستیار ارشد اقتصادی شی جین پینگ هم به شمار می‌رود، هفته گذشته در روزنامه تحت حمایت دولت، پیپلز دیلی (People’s Daily) نوشت “گسترش گروه‌های با درآمد متوسط نقشی اساسی در تشکیل یک بازار داخلی قدرتمند دارد” و در نتیجه چین باید “گروه دارای درآمد متوسط را گسترش دهد و تلاش کند که سرعت رشد درآمد سرانه بیشتر از نرخ کلی رشد اقتصادی کشور باشد”.
بعد از چهار دهه توسعه سریع، سرانه تولید ناخالص داخلی (GDP) چین در سال 2020 به 10 هزار دلار رسید، اما ثروت به‌طور یکسان توزیع نشده است.
نابرابری درآمد در چین نه تنها برای پکن (که بر اساس مدل توسعه سوسیالیستی‌اش باید زندگی طبقه کارگر را بهبود دهد) خجالت‌آور است، بلکه یک ضعف استراتژیک نیز هست چون رشد داخلی را محدود نموده و باعث می‌شود تولید کشور همچنان بر تقاضای خارجی متکی بماند.
چنانکه لیو شیجین، معاون سابق مرکز تحقیقات توسعه شورای دولتی اخیرا به روزنامه چاینا اکونومیک دیلی (China Economic Daily) گفته است، با تعیین هدف صریح دو برابر کردن جمعیت دارای درآمد متوسط، تقاضای داخلی عظیمی ایجاد خواهد شد و صدها میلیون چینی می‌توانند برای اولین بار سوار هواپیما شوند یا حدود 500 میلیون نفر از مردم این کشور به توالت مجهز به فلاش تانک دسترسی پیدا خواهند کرد.
سونگ هوزه، پژوهشگر موسسه پاولسون (Paulson Institute) در شیکاگو می‌گوید که افزایش تعداد افراد با درآمد متوسط گامی خواهد بود که طبیعتا باید پس از نابودی کامل فقر مطلق (درآمد سرانه کمتر از 4,000 یوان) توسط دولت، به اجرا درآید.
وی می‌افزاید که “گروه بزرگ شهروندان کم درآمد چین پتانسیل بزرگی برای افزایش مصرف داخلی دارد”.
پکن چندی پیش اعلام کرد 832 شهرستان کشور که فقیر باقی مانده بودند از حالت فقر خارج شده‌اند، و این مساله نشان می‌دهد که دولت یک گام دیگر به هدفی که پنج سال پیش توسط شی تعیین شد، یعنی ریشه‌کنی فقر مطلق، نزدیک شده است.
همه‌گیری کووید 19 اگرچه نتوانست این کمپین جاه‌طلبانه را از مسیر خارج کند، اما شکنندگی آن را آشکار نمود. نخست وزیر لی كه چیانگ در ماه می اعلام کرد هنوز 600 میلیون نفر از مردم کشور ماهانه هزار یوان یا كمتر درآمد دارند و به‌شدت در برابر تبعات اقتصادی این همه‌گیری آسیب‌پذیر هستند.
در گزارش یک تیم تحقیقاتی از دانشگاه اقتصاد و امور مالی شانگهای آمده است چین می‌تواند از “برنامه دو برابر شدن درآمد” (Income Doubling Plan) نخست وزیر سابق ژاپن هایاتو ایکدا درس بگیرد که در سال 1960 برای افزایش درآمد سرانه و ارتقای استاندارد زندگی مردم این کشور ارائه شد.
چن شودونگ، دانشیار پژوهشی موسسه تحقیقات پیشرفته این دانشگاه و یكی از نویسندگان گزارش فوق می‌گوید “تدوین برنامه‌ای برای گسترش طبقه با درآمد متوسط، برای توسعه اقتصادی و ثبات اجتماعی لازم است. داشتن یک طبقه متوسط عظیم برای حفظ نظم و نظام اجتماعی موجود کاملا ضروری است”.
به عقیده وانگ ییمینگ، معاون اندیشکده “مرکز مبادلات اقتصادی بین‌المللی چین” (China Centre for International Economic Exchanges) در پکن، اگر دولت بتواند در سال‌های آینده اهداف کلی تعیین شده برای رشد اقتصادی را محقق کند جمعیت دارای درآمد متوسط هم طبیعتا دو برابر خواهد شد.
اکتبر سال گذشته وانگ در یک گردهمایی در پکن گفته بود “اگر متوسط نرخ رشد سالانه تولید ناخالص داخلی چین در 15 سال آینده به 5 درصد برسد و درآمد شهروندان نیز تقریبا به همین میزان رشد کند، جمعیت دارای درآمد متوسط کشور دو برابر خواهد شد”.
اما با وجود تلاش مقامات ارشد برای افزایش “جمعیت با درآمد متوسط”، بسیاری از چینی‌ها می‌گویند که این اصطلاح ارتباط چندانی با سطح رفاه یا وضعیت اجتماعی واقعی مردم ندارد.
وانگ یوشوان که به همراه همسر و دخترش در شهری کوچک در استان لیائونینگ (شمال شرقی کشور) زندگی می‌کند می‌گوید که خانواده‌اش بالای 100,000 یوان درآمد دارد، ولی احساس می‌کند هنوز جزء “طبقه فقیر” است.
شرلی فنگ، روزنامه‌نگار ساکن پکن هم می‌گوید طبقه متوسط افرادی هستند که “آپارتمان، خودرو، پس‌انداز و یک زندگی شخصی، و همچنین امکانات آموزشی خوب برای فرزند خانواده” دارند؛ ولی او با وجود این که حقوقی در محدوده مشخص شده به‌عنوان “درآمد متوسط” دارد، نمی‌تواند بین این دو ارتباطی پیدا کند: “شوخی می‌کنید؟ من کجا و طبقه متوسط کجا!”