موانع نقش‌آفرینی مسیر ریلی پاکستان-ایران-ترکیه در طرح جاده ابریشم جدید چین

در حالی که سه کشور درگیر در پروژه ریلی پاکستان-ایران-ترکیه اعلام کرده‌اند که این پروژه امسال احیا خواهد شد، اما هنوز هم موانع زیرساختی زیادی در پیش روی این طرح وجود دارد.

اخیراً، ترکیه، ایران و پاکستان اعلام کردند که راه‌آهن استانبول-تهران-اسلام‌آباد (ITI) را احیا می‌کنند، پروژه‌ای که در سال 2009 آغاز شده اما علیرغم چندین آزمایش، این خط آهن هنوز عملیاتی نشده است.

در جلسه وزیران حمل‌ونقل و ارتباطات سازمان همکاری اقتصادی (اکو) که ماه گذشته برگزار شد، عادل کارا اسماعیل اوغلو وزیر حمل‌ونقل ترکیه اعلام کرد که این پروژه امسال دوباره راه‌اندازی می‌شود. پس از نهایی کردن نرخ تعرفه و جدول زمانی، این خط ریلی در ابتدا حمل‌ونقل کانتینری را فراهم می‌کند و خدمات باری در واگن‌های معمولی هم در زمان مناسب اضافه خواهد شد.

این خط آهن پس از تکمیل، می‌تواند تجارت را در سایر کشورها از جمله افغانستان، آذربایجان و پنج کشور آسیای میانه تحت سازمان همکاری اقتصادی (اکو)، تقویت کند.

این مسیر ریلی می‌تواند فاصله 6500 کیلومتری پاکستان به ترکیه را فقط در 11 روز طی کند، در حالی که از طریق دریا 45 روز طول می‌کشد.

این سرویس همچنین می‌تواند از طریق خط آهن Mainline-1 پاکستان به منطقه شینجیانگ در چین متصل شود. پروژه ML-1 که بر اساس آن مسیرهای ریلی موجود پاکستان ارتقا می‌یابد تا قطارها بتوانند دو برابر سریع‌تر از سرعت فعلی حرکت کنند، یکی از مهم‌ترین پروژه‌های تحت توافق اقتصادی چین و پاکستان است.

هزینه این پروژه 6.8 میلیارد دلار آمریکا خواهد بود و چین 90 درصد از بودجه آن را تأمین می‌کند و پیش‌بینی می‌شود تا پایان سال 2026 تکمیل شود.

پروژه راه‌آهن ITI علی‌رغم مزایای بسیار زیاد آن برای منطقه، بیش از یک دهه است که متوقف مانده است. یکی از بزرگترین موانع آن، تحریم‌های اقتصادی علیه ایران بوده است.

دلیل دوم، زیرساخت‌های ناکافی در این مسیر است. خط آهن پاکستان از طریق کویته در استان بلوچستان در جنوب غربی این کشور با مسیر ریلی ITI ارتباط برقرار می‌کند. مسیر ریلی کویته-تفتان که برای قطار ITI مورد استفاده قرار می‌گیرد، یک قرن پیش، ‌ساخته شده است و به شدت نیاز به ارتقا دارد.

در ماه اوت گذشته، وزیر راه‌آهن پاکستان اعلام کرد که یک مطالعه امکان‌سنجی برای به‌روزرسانی پیشنهادی به پایان رسیده است و 112 میلیارد روپیه پاکستان (694 میلیون دلار آمریکا) برای تعمیرات آن هزینه می‌شود. برای اینکه قطار ITI طبق برنامه فعال و سریع کار کند، این فرایند باید به سرعت تکمیل شود.

اشکالات و تأخیرهای پیش روی این مسیر ریلی، یادآور پروژه بزرگراه همکاری منطقه‌ای برای توسعه بین سه کشور است. این بزرگراه اولین تلاش آنها برای تقویت تجارت بر پایه جاده و راه‌آهن بود که در سال 1964 راه‌اندازی شد.

خط آهن ITI به‌ویژه برای ایران جذاب است زیرا می‌تواند به تحریک اقتصاد این کشور متضرر از تحریم‌های ایالات متحده کمک کند. لوکاز پرزیبیزفسکی، تحلیلگر غرب آسیا در مرکز تحقیقات آسیا در آکادمی مطالعات جنگ ورشو، خاطرنشان کرد که برای تهران، این یک مسیر تجارتی جذاب است، زیرا کشورهای اکو با ارزهای داخلی معامله می‌کنند و در زمان بحران و جنگ، چنین راه‌های تجارت زمینی جایگزین بسیار ارزشمند و سودآور است.

پروژه قطار ITI همچنین می‌تواند به طرح ابتکاری چین (جاده ابریشم جدید) هم کمک کند زیرا چین اتصالات حمل‌ونقل ایران را بخشی از این طرح می‌داند.

مسیر قطار ITI همچنین به اهمیت استراتژیک و اقتصادی پاکستان می‌افزاید. با این وجود، تنها در صورتی تحقق خواهد یافت که اسلام‌آباد بتواند زیرساخت‌های ریلی خود را تقویت کند.

منبع