اژدهایان؛ موجوداتی که حضور آنها از نمادهای تاریخی و سنگ‌نوشته‌ها گرفته تا فیلم‌ها، کتاب‌ها، و بازی‌های ویدیویی و حتا طرح‌های تتو به وفور دیده می‌شوند. این موجودات که ریشه در فرهنگ و تمدن شرقی دارند رفته‌رفته وارد کشورهای غربی شده و شکل و شمایل متفاوتی به خود گرفته‌اند.
اژدهایان اساطیر چین که با نام لونگ (Lóng) شناخته می‌شوند یکی از مقدس‌ترین، قدرتمندترین و تاثیرگذارترین موجودات افسانه‌ای تاریخ تمامی تمدن‌ها محسوب می‌شوند.
با ظاهری ترکیب شده از موجودات مختلف؛ سر شتر، گوش‌های گاو، بدن مار، پنجه‌های ببر، چنگال‌های عقاب، پولک‌های سخت هم‌چون صدف و شاخ‌های گوزن، این موجودات به نظر می‌رسد ترکیبی از مجسمه‌های مقدس قبیله‌های مختلفی باشد که با متحد شدن، سرزمین بزرگ چین را تشکیل داده‌اند. این موجودات با حرکت در آسمان رعدوبرق و با حرکت در اعماق دریا، امواج آب را به وجود می‌آورند و پنجه‌های آنها دارای پنج انگشت که هر یک نماد یک عنصر هستی، یعنی آب، آتش، زمین، فلز و چوب در اساطیر چین هستند، می‌باشند.
لونگ یا اژدهای آسیایی هیولایی مقدس است که در رودخانه‌ها، دریاچه‌ها و اقیانوس‌ها زندگی کرده و حکومت بر آسمان را به عهده دارد. اژدهایان در حقیقت خدایانی هستند که وظیفه کنترل باران به عهده آنهاست و برخلاف هم‌ذات‌های غربی خود (اژدهای غربی) که موجودات اکثرا بدجنس و شرور هستند که در اعماق زمین یا در دل غارها و کوهستان‌ها زندگی می‌کنند، بال دارند و نفس آنها آتشین است، موجوداتی بسیار مفید و مقدس هستند که از نفس آنها بخار و ابرها شکل می‌گیرند که منجر به بارش باران یا کنترل تابش خورشید شده و برای پرواز کردن بر فراز آسمان و به دور از قصرهای پرشکوه خود در اعماق اقیانوس، نیازی به بال ندارند.
اژدهایان چینی موجوداتی خداگونه و مقدس بودند که چینیان باستان در زمان کاشت بذر محصولات کشاورزی خود، هر ساله مراسمی مفصل برای پرستش آنها برگزار می‌کردند که با رقص‌های مخصوص (که هم‌چنان در برخی مناطق چین رایج است) برای نزول باران، خوشبختی و شانس به درگاه اژدهایان دعا کنند. اژدهایان قدرت ناپدید شدن و حتا در برخی داستان‌های قدرت سخن‌وری دارند.
خلقت
براساس یکی از روایت‌های خلقت هستی در اساطیر چین، زمین از بخار و آب پوشیده شده و در اعماق این آب‌ها اژدهایی خفته بود که ناگهان توپی آتیشین به زمین برخورد کرده و به داخل آب می‌افتد (اشاره به برخورد شهاب‌سنگ‌ها و انقراض دایناسورها؟) اما اژدها از خواب سنگین خود بیدار نمی‌شود.
توپ آتشین به سوختن در آب ادامه داده و آب را به جوش می‌آورد و این زمانی است که اژدها از خواب بیدار شده و با بلعیدن این توپ آتشین سعی می‌کند جلوی بخار شدن تمام آب را بگیرد.
زمانی که توپ آتشین به گلوی اژدها وارد شده، او به یک‌باره طلایی و سوزان شده و سپس بدنش در‌هم‌شکسته می‌شود و از اعضای بدن او که در سراسر زمین پخش می‌شود، خشکی، کوه‌ها، درختان و گیاهان، حیوانات و سایر موجودات پدید می‌آیند.
به همین دلیل است که در برخی مجسمه‌ها و نقش‌های باقی مانده دوران باستان از اژدها، در دهان این موجود افسانه‌ای توپ یا مروارید بزرگی نمایش داده می‌شود تا به این داستان و بلعیده شدن توپ آتشین اشاره شود. این مروارید یکی از باارزش‌ترین عناصر هستی براساس اساطیر چین است که در داستان‌های محلی مختلفی طمع انسان‌ها باعث شده برای بدست آوردن آن به شکار اژدها روی آورند.
انواع اژدهایان اساطیر چین
براساس مطالعات و تحقیقات کیهان‌شناسان باستانی چینی، چهار نوع اژدها در دنیای اساطیر چین وجود دارند:
1- اژدهای افلاکی یا تیان‌لونگ (Tianlong) که وظیفه او نگهبانی از قلمروی بهشت و محل زندگی خدایان و موجودات نامیراست. خدایان برای سفر به زمین و از زمین به بهشت بر پشت این موجودات مقدس و عظیم سوار می‌شدند.
2- اژدهای گنج‌های پنهان یا فوژَنگ‌لونگ (Fuzanglong) که نگهبان گنج‌های باارزش در زمین، آسمان و اقیانوس‌هاست. این اژدها همان موجودی است که منشا الهام اژدهایان اساطیر کشورهای غربی شده است.
3- اژدهای زمین یا دی‌لونگ (Dilong) حاکم آب‌های زمین است و رودخانه‌ها، دریاچه‌ها، مرداب‌ها، دریاها و اقیانوس‌ها را کنترل می‌کند. این اژدها در داستان میمون‌شاه پادشاه دریاست و سان ووکونگ از قصر او دزدی می‌کند.
4- اژدهای آسمانی یا شن‌لونگ (Shenlong) که حاکم باد و باران است. این موجود همان اژدهای مقدسی است که مراسم پرستش و دعا به درگاه او برای نزول باران تا به امروز در برخی نقاط سرزمین پهناور چین برگزار می‌شود.
دو اژدهای نوع زمینی و آسمانی در اساطیر چین باستان و داستان‌های افسانه‌ای حضور پررنگ‌تری نسبت به دو نوع دیگر دارند. این دو اژدها رفته‌رفته در اساطیر چین به پادشاه اژدهایان یا لونگ‌وَنگ (Longwang)، تبدیل شده که در چهار اقیانوس بزرگ اساطیر چین قصرهای بزرگی به آنها تعلق دارد. آنها وظیفه کنترل اومواج دریا، نزول باران و حفاظت از انسان‌ها در برابر سیل را به عهده دارند.
نماد و مفاهیم سمبلیک
اژدهایان موجودات جادویی و قدرتمند در اساطیر چین محسوب می‌شوند که کنترل آب‌ها، زمان، فصول سال و زمان برداشت محصولات کشاورزی به عهده آنهاست. این موجودات با ظاهری شبیه به ترکیبی از مار و کروکودیل؛ با چهار پا، پوستی پولکی، پنجه و شاخ‌هایی تیز و چشمانی نافذ و ترسناک پادشاه حیوانات و نمادی مقدس از امپراطوری چین محسوب می‌شوند و به اشکال مختلف در آثار هنری و ادبی ژاپنی و چینی حضور دارند که به شکلی نمادین مورد استفاده واقع می‌شدند:
اژدهایان نماد قدرت بدنی، قدرت ذهنی و ثبات هستند که در چین باستان تمامی این مفاهیم به جنس مذکر نسبت داده می‌شد، به این ترتیب می‌توان گفت که براساس اساطیر چین باستان، تمامی اژدهایان مذکر بوده و نماد جنس مرد و قدرت‌های مردانه هستند.
براساس طالع‌بینی چینی، کسانی که در سال اژدها متولد شده‌اند همگی از خون اشرافی برخوردار هستند. امروزه نیز افراد متولد سال اژدها را تحت تاثیر قدرت این موجودات بزرگ و مقدس می‌دانند که بسیار مصمم، با اعتماد به نفس و قدرتمند، هم‌چون اشراف‌زادگان باستانی چینی خواهند بود.
مهم‌ترین وظیفه اژدهایان اما کنترل آب‌و‌هوا، نزول باران و تغییرات فصول در اثر آن است و بر اساس اساطیر چین، این موجودات جادویی که بدون بال، می‌توانند در آسمان پرواز کنند به بهشت رفته و باران را از آنجا با خود به زمین می‌آورند. سپس با کنترل مسیر آب‌های زمینی به انسان‌ها در کشاورزی کمک می‌کنند از همین روی پرستش این موجودات مقدس در میان کشاورزان بسیار رایج بوده است.
اژدهایان نماد شانس و خوشبختی در میان چینیان هستند و نقش آنها بر روی ابزارها و وسایل کاربردی مختلف برای افزودن شانس و بخت خوش تراشیده می‌شود. از طرفی اژدهایان شرقی، برخلاف هم‌زاد‌های غربی خود که موجوداتی کینه‌ای و خوف‌ناک هستند، نماد بخشندگی و مهربانی می‌باشند و در اکثر داستان‌های چینی این موجودات با بخشش و محبت خود به انسان‌ها وسایر موجودات یاری می‌رسانند.
رنگ‌ها
اژدهایان چینی با رنگ‌های مختلف و مخصوصی در اسناد باستانی و در داستان‌های افسانه‌ای به تصویر کشیده شده‌اند. این رنگ‌ها هر یک عناصری نمادین و نشان از قدرت مخصوص آنها به شمار می‌روند. این رنگ‌ها شامل؛
رنگ سفید: مخصوص اژدهای پاک که در اقیانوس غربی ساکن است می‌باشد که با خود سلامتی و آرامش را به همراه می‌آورد.
رنگ قرمز: مخصوص اژدهای شانس است که در بیشتر نقاشی‌ها و حکاکی‌های موجود بر روی ابزارها و وسایل باقی مانده از تمدن چین باستان حضور اژدهای قرمز رنگ، نمادی از شانس و بخت خوب وجود دارد. این اژدها علاوه‌بر شانس و خوشبختی، خوشحالی و حاصل‌خیز شدن زمین و پرباری مخصولات کشاورزی را به همراه خود می‌آورد.
مراسم سال نوی چین هر ساله با رقص اژدهای قرمز برگزار می‌شود تا با این حرکات نمادین برای مردم سراسر چین شانس، سلامتی و خوشبختی به همراه آورد.
رنگ زرد: اژدهای زرد یا طلایی رنگ نماد قدرت است. این اژدها به شکل نماد امپراطوری سرزمین چین و حاکم بزرگ مورد استفاده قرار می‌گیرد. در داستان‌های اساطیری چینی، اژدهای زرد یا طلایی رنگ موجودی داناست که دارای قدرت کنترل زمان و فصول سال است.
اژدهایان می‌توانند فرزندانی انسانی داشته باشند و بر اساس اساطیر چین باستان، امپراطوران بزرگ، هم‌چون امپراطور زرد، که یکی از بزرگ‌ترین امپراطوران تاریخ اساطیری چین محسوب می‌شود، همگی از مادری انسان و پدری اژدها متولد شده‌اند.
رنگ سیاه: در میان تمامی اژدهایان رنگین اساطیر چین باستان، اژدهای سیاه‌رنگ موجودی با ویژگی‌هایی نسبتا منفی محسوب می‌شود. این اژدها نماد قدرت برتر طبیعت بر انسان است که در بلاهای طبیعی هم‌چون طوفان یا سیل نمایش داده می‌شود.
براساس داستانی، در اثر نبرد خدای آتش و آب که منجربه شکست خوردن خدای آب و ضربه زدن او به یکی از ستون‌هایی که آسمان را از زمین جدا کرده بودند (دست‌ها و پاهای پَنگو) و شکستن آن می‌شود، آسمان ترک خورده و اژدهای سیاه‌رنگی با سیلی عظیم وارد زمین می‌شود و درنهایت مادر انسان‌ها، یعنی نی‌کوآ بار دیگر به زمین آمده و با ساختن ستونی جدید و آرام کردن اژدهای سیاه سیل را متوقف کرده و انسان‌ها را از نابودی نجات می‌دهد.
9 پسر پادشاه اژدهایان
پادشاه اژدهایان بنابر اساطیر چین باستان 9 پسر دارد که آنها نیز همگی اژدهایانی مقدس هستند اما ظاهر آنها شبیه به اژدها نیست بلکه هر یک ظاهری متفاوت، شبیه به حیواناتی که ما می‌شناسیم دارند.. این اژدهایان هم‌چون موجودات اساطیری یونان به نام میوز (Muse)ها هر یک نماد مفاهیم مهمی محسوب می‌شوند:
پسر اول – بیکسیا (Bixia): اولین و بزرگ‌ترین پسر پادشاه اژدهایان به شکل موجودی از ترکیب اژدها و لاک‌پشت توصیف شده است که نماد عمر طولانی است و قدرت او در حمل بارهای سنگین است و در نقاشی‌ها و سنگ‌نگاره‌های باستانی او را همراه در حال حمل لوحی بزرگ به تصویر کشیده‌اند.
پسر دوم – چی‌وِن (Chiwen): این اژدها با ظاهری شبیه به مارمولک، هم‌چون پدر خود قدرت کنترل آب‌های زمینی را دارد اما برخلاف تمام پسران دیگر پادشاه اژدها، چی‌وِن موجودی با ابعاد کوچک است که در قصرها و معابد باستانی چینی او را در حال نگه داشتن چهارگوشه خارجی سقف ساختمان‌های مهم می‌توان دید که لبه‌های سقف را با دهانش نگه داشته و به شکلی نمادین از خانه، دربرابر آتش و سیل محافظت می‌کند.
پسر سوم – پولَعو (Pulao): به شکل اژدهایی کوچک توصیف شده است که فریادی بلند دارد. این موجود با زندگی در نزدیکی دریا، زمانی که خطری، مخصوصن وال که دشمن خونی اوست، در حال نزدیک شدن است، فریاد سر می‌دهد. این موجود به دلیل داشتن فریادی بلند معمولا به شکل مجسمه یا حکاکی بر روی زنگ‌های معابد یا آلات موسیقی دیده می‌شود.
پسر چهارم – بی-آن (Bi’an): بی‌آن چهارمین فرزند پادشاه اژدهایان نماد صداقت و قانون است. این اژدها با ظاهری شبیه به ببر، قدرتمندترین فرزند پادشاه محسوب می‌شود. تصویر او به دلیل ویژگی‌های نمادین او در حفظ و نگهبانی از قانون بر روی درهای زندان‌ها و دادگاه‌ها تراشیده می‌شود.
پسر پنجم – تائوتی (Taotie): با ظاهری شبیه به گرگ، این اژدها موجود محبوب و “پسر بامزه” پادشاه محسوب می‌شود. ویژگی شخصیتی این موجود پرخوری و علاقه به خوردن است. از تصاویر این اژدها، بر روی گنجینه‌ها و صندوق‌ها استفاده شده است چرا که این اژدها نماد ثروث و حرص و طمع نیز محسوب می‌شود.
پسر ششم – گانفو (Gonfu): پسر ششم پادشاه اژدهایان ظاهری شبیه به یک ماهی غول‌پیکر شبیه به اژدهاست. او شناگری حرفه‌ای و محافظ جان موجوداتی است که در آب‌ها زندگی می‌کنند. هم‌چنین به دلیل قدرت او در حفظ جان موجوداتی که در حال غرق شدن هستند، از مجسمه‌های او در ساخت پل‌ها بر فراز رودخانه و دریاچه‌ها استفاده می‌کنند تا حافظ جان کسانی باشد که از این پل‌ها عبور می‌کنند.
پسر هفتم – یازی (Yazi): هفتمین پسر پادشاه ظاهری شبیه به شغال دارد و نماد جنگ و مبارزه است. با چشمانی خون‌گرفته و خشم‌گین این پسر خوفناک‌ترین فرزند پادشاه محسوب می‌شود و از ریخته شدن خون قدرت می‌گیرد. تصاویری از این اژدها بر روی تیغه شمشیرها یا دسته دشنه‌ها حکاکی شده است که گویا تیغه شمشیر از دهان اژدها بیرون آمده و خون ریخته شده نیز به دهان او می‌رود. O.O
پسر هشتم – سوآنی (Suanni): هشتمین پسر پادشاه شبیه به شیری درنده، به ویژه در ناحیه سر است. این پسر بیشتر عملکردی نظاره‌گر داشته و نقش یا عمل خاصی به عهده او قرار ندارد. این پسر با بدنی طلایی رنگ پوستی پوشیده شده از آتش دارد. این ویژگی‌های رفتاری ظاهری، با ورود بودیسم به چین به این پسر داده شده است و پیش از آن سوآنی پسری شرور توصیف شده است که دائما با آتش بازی می‌کرد و مردم شکایت او را به پادشاه اژدهایان می‌بردند. شکل ظاهری این اژدها بر روی ظرف‌های مخصوص روشن کردن شمع و عود حکاکی شده است.
پسر نهم – کینو (Quiniu): آخرین فرزند پادشاه اژدهایان، زیباترین در میان برداران خود است که بر اساس روایتی ظاهری شبیه به حلزون دارد اما به طور کلی این موجود را عاشق موسیقی و آوای دلنواز توصیف کرده‌اند. از این روی نقش او بر روی آلات مختلف موسیقی، هم‌چون برادرش پولَعو، دیده می‌شود. نقش کینو به شکل حکاکی یا مجسمه‌هایی بزرگ بر روی در یا دروازه‌های قصرها دیده می‌شود چرا که طبق اساطیر چین باستان، این اژدها محافظ زیبایی و پاکی است و از این محیط‌ها دربرابر ورود شرارت و زشتی (دزدان و متجاوزان) جلوگیری می‌کند.
افسانه یا واقعیت؟
تمام روایت‌ها و اسناد موجود درباره اژدهای چینی مربوط به داستان‌های تخیلی و افسانه‌ای نمی‌شود، بلکه در زمان سلسله جین (Jin Dynasty) که از حدود 250 تا 315 سال پیش از میلاد مسیح به طول انجامید، نوشته‌ای باقی مانده است که درباره پیدا شدن فسیل استخوان‌هایی گزارش می‌دهد که به نظر می‌رسد بقایای موجودی شبیه به اژدها باشد.
براساس این نوشته، استخوان‌ها در به محلی در نزدیکی سیچوان (Sichuan) واقع در جنوب غربی چین پیدا شده‌اند که سایر فسیل‌های یافت‌شده در این محل، که یکی از سایت‌های مهم و پر از فسیل باستان‌شناسانی محسوب می‌گردد، مربوط به عصر ژوراسیک می‌شود. در این محل فسیل‌های فراوانی از دایناسورهای مختلفی پیدا شده است که با طولی حدود 25 متر ممکن است بقایای موجودی باشد که منشا الهام این موجودات افسانه‌ای شده است.
خرد، زیبایی، شجاعت، صداقت و قدرت ویژگی‌های این موجود افسانه‌ای است که او را از حدود شش هزار سال پیش، از تمدن چین باستان تا دنیای امروز ما کشانده و به شکل نماد فرهنگ و تمدن چین هم‌چنان پابرجاست.
منبع: vigiato