به گزارش بلومبرگ، قرارداد بین شرکت فولاد و آهن مگنیتوگورسک، معروف به MMK، و شرکت دولتی مهندسی و فناوری ساینواستیل قبل از حمله روسیه به اوکراین امضا شده بود و سابقه روابط میان این دو شرکت به پیش از جنگ برمی‌گردد. اما از سال گذشته که تعداد زیادی از مهندسین و سازندگان چینی برای تسریع ساخت و ساز به روسیه آمدند، مقامات هر دو کشور این پروژه را به عنوان نمادی از روابط نزدیکتر معرفی کردند.
سرمایه‌گذاری در مگنیتوگورسک در مقایسه با اکثر فعالیت‌های گذشته چین در روسیه، سرمایه‌گذاری سنگینی است و تنها یکی از ده‌ها نمونه‌ایست که نشان می‌دهد این مهندسین و ماشین‌آلات چینی هستند که صنعت سنگین روسیه را زنده نگه داشته‌اند. این روند تا حد زیادی مدیون قدرت فناورانه و ظرفیت مازاد داخلی چین و از سوی دیگر، نیاز فوری مسکو به ادامه تولید آهن و فولاد مورد نیازش در دوران جنگ است.
به دلیل گزینه‌های اندکی که برای روسیه باقی مانده، روابط در حال تقویت است. علاوه بر اورال، بزرگترین شرکت معدنی روسیه یعنی شرکت MMC Norilsk Nickel PJSC، پس از کناره‌گیری پیمانکاران اروپایی قبل از تکمیل پروژه در سال ۲۰۲۲، برای کمک در عملیات جمع‌آوری انتشار دی‌اکسیدگوگرد به چین متوسل شد. شرکت فولادسازی Severstal PJSC نیز به تازگی با یک تامین‌کننده تجهیزات چینی برای یک کارخانه فرآوری سنگ‌آهن قراردادی به ارزش حدودی یک میلیارد دلار امضا کرده است.
تجهیزات حفاری و کامیون‌های کمپرسی سنگین چینی نیز سهم روزافزونی از این بازار را به خود اختصاص داده‌اند. در عین حال، دو شرکت تراز اول ارائه‌دهنده خدمات متالورژی چین به رشد قابل توجهی در خارج از کشور اشاره کرده‌اند؛ شرکت متالورژیکال چین می‌گوید که ارزش قراردادهای خارجی جدید امضا شده این شرکت در سال ۲۰۲۳ بالغ بر ۶۳ میلیارد یوان (۸٫۸ میلیارد دلار) بوده که نشان دهنده افزایش بیش از ۴۳ درصد نسبت به سال پیش ( از جمله انعقاد قرارداد ساخت خط تولید با شرکت بزرگ آلومینیوم United Co. Rusal International PJSC) است.
شرکت مهندسی و فناوری ساینوستیل نیز اعلام کرده است که می‌خواهد سهم بازار خود را در روسیه و سایر کشورهای همسایه افزایش دهد.
الکساندر گابویف، مدیر مرکز کارنگی روسیه اوراسیا می‌گوید: « در حال حاضر تامین تجهیزات چینی برای روسیه یک ضرورت است، زیرا هیچ جایگزین دیگری وجود ندارد. چین مجموعه گسترده‌ای از تجهیزات دارد و خیلی اوقات، تجهیزات چینی چندان بدتر از سایر گزینه‌ها نیست و گاهی، بسیار نوآورانه نیز هست.
پکن همچنان نسبت به رعایت تحریم‌های گسترده ایالات متحده که در اوایل سال ۲۰۲۲ بر علیه روسیه اعمال شد، محتاط است و از حمایت مستقیم نظامی از روسیه خودداری کرده است، اما همچنین ترجیح می‌دهد روابط نزدیک خود با همسایه شمالی‌اش را حفظ کند. وابستگی روسیه به چین در دو سال گذشته با خروج گروه‌های غربی و انباشته شدن نیازهای روسیه بسیار بیشتر شده است؛ از جایگزینی واردات برای لوازم الکترونیکی اولیه گرفته تا طراحی مجدد پروژه‌ها، قطعات یدکی جایگزین و ارائه راهکارهای خلاقانه برای جبران کمبود نیروی کار که به دلیل خدمت اجباری و مهاجرت، تشدید شده است.
فولاد، معدن و فلزات از جمله صنایعی است که بیشترین تغییرات را تجربه می‌کند. از سال ۲۰۱۴ که ایالات متحده و اتحادیه اروپا برای اولین بار تحریم‌هایی را پس از الحاق کریمه به روسیه اعمال کردند، تولیدکنندگان نفت و گاز روس بر جایگزینی فناوری‌های وارداتی متمرکز شدند و موفقیت این قسمت از صنایع سنگین، به ارتباطات خارجی وابسته بود. این موقعیت باعث شد تا تولیدکنندگان فولاد و معدن‌کاران بیشتر به واردات غربی وابسته شوند و همین وابستگی در اوایل سال۲۰۲۲، سبب شد تا تلاشی مضاعف برای یافتن تامین‌کنندگان جدید برای همه چیز از مواد شیمیایی گرفته تا ماشین آلات حفاری ایجاد شود.
دوستی “بدون محدودیت”؟
تامین‌کنندگان چینی، بیکار ننشسته و مناسبات خود با روسیه را افزایش داده‌اند. در بزرگترین کنفرانس سالانه فلزات و معادن روسیه در ماه نوامبر در مسکو، از میان ۸۱۵ نفر شرکت‌کننده در این کنفرانس، ۳۶۴ نفر از شرکت‌های چینی، عمدتاً سازندگان تجهیزات و ارائه‌دهندگان خدمات بودند. برای مقایسه، در سال ۲۰۱۹ قبل از همه‌گیری کرونا و بسته شدن مرزهای چین، تنها ۸۳ نفر شرکت کننده از چین در این کنفرانس حاضر شده بودند.
ماکسیم رشتنیکوف وزیر توسعه اقتصادی در ماه سپتامبر در همایش روسیه و چین گفت: «تقاضا برای مشارکت شرکای چینی در پروژه‌های روسیه در حال افزایش است. از جمله دلایل آن، جایگزینی فناوری‌های چینی به جای فناوری‌های شرکت‌هایی است که روسیه را ترک می‌کنند.
شرکت‌های روسی که در این گزارش از آنها نام برده شد، از جمله MMK روس و ساینوستیل چینی و همچنین گروه فولادی بائو چین که بزرگترین تولیدکننده فولاد جهان است، از اظهار نظر در این خصوص خودداری کردند. شرکت MCC، از شرکت چینی Minmetals، نیز در دسترس نبود.
یکی از مزیت‌های فوری ورود شرکت‌های چینی به روسیه، موضوع هزینه‌هاست. داریا بیلووا، مدیر استراتژی شرکت تولیدکننده تجهیزات فناورانه صنایع نفت و پتروشیمی ناتک می‌گوید شرکای چینی به واسطه برخورداری از حمایت‌های جامع دولتی، از جمله معافیت‌های مالیاتی، یارانه‌ها، گرفتن امتیازات مالی از بانک‌ها و همچنین دریافت کمک‌های اداری از مقامات و اتحادیه های کارگری، می‌توانند برای تجهیزات قیمت‌های پایینی تعیین کنند.
اما همزمان، موضوع فناوری هم مطرح است. چین در دهه‌های گذشته سرمایه‌گذاری‌های گسترده‌ای در حوزه ظرفیت‌سازی تولید فلزات برای شهروندانش انجام داده است و برخی از بزرگترین و به‌روزترین کارخانه‌های متالورژی جهان را تاسیس کرده است. برخی از این کارخانه‌ها به دلیل فناوری‌های پیشرفته‌تر، سبزتر هم هستند. شرکت‌های چینی به دلیل مازاد عرضه‌ی تقریباً همیشگی در داخل کشور (که آنها را به خارج از کشور نیز سوق می‌دهد)، به لحاظ فناوری هم تا اندازه‌ای پیشرفته هستند.
در ده ماهه اول سال گذشته، صادرات وسایل نقلیه و تجهیزات الکتریکی چین به روسیه در مقایسه با مدت مشابه قبل از جنگ در سال ۲۰۲۱، با ۲۷ درصد رشد به ۱۳٫۳ میلیارد دلار رسید، در حالی که واردات تجهیزات و دستگاه‌های مکانیکی با افزایش ۷۹ درصدی به ۲۰٫۳ میلیارد دلار رسیده است. بر اساس برآوردهای منتشر شده توسط موسسه گیدار مسکو، همزمان واردات ماشین‌آلات از کشورهایی مانند آلمان کاهش یافته است.
با این حال، میان زنده نگه داشتن صنعت روسیه، به ویژه در زمینه اقتصادی که با هزینه‌های دولتی و تقاضای نظامی حمایت می‌شود، و کمک به رشد آن تفاوت وجود دارد. با این که چین کوره های روسیه را روشن نگه داشته، اما ممکن است این حمایت برای تولیدات جدید کافی نباشد.
به لحاظ تعمیر و نگهداری واحدهای موجود، جایگزینی فعلی قطعات و ماشین‌آلات نسبتاً بدون دردسر انجام می‌شود. دیمیتری کازاکوف، تحلیلگر BCS در مسکو می‌گوید: «اگر به نتایج عملیاتی نگاه کنیم، شاهد بهره‌وری خوبی از جمله در شرکت‌های تحریم شده هستیم اما این وضعیت برای پروژه‌هایی که قبل از سال ۲۰۲۲ تصویب شده‌اند و انتظار می‌رفت فناوری‌های غربی در آنها به کار رود، چندان قطعی نیست، زیرا در برخی موارد شرکت‌های چینی، هنوز به آن فناوری‌های مورد نظر دست پیدا نکرده‌اند».
پروژه بزرگ معدن طلا در شرق سیبری که در زمره بزرگترین ذخایر توسعه نیافته جهان قرار دارد، به نام پروژه سوخوئی‌لاگ از جمله مواردی است که قبلاً متوقف شده بود. مطالعات پیش‌امکان سنجی Polyus PJSC در سال ۲۰۲۰ برای این پروژه ۳٫۳ میلیارد دلاری با ظرفیت تولید سالیانه ۳ میلیون اونس طلا، تا حدی مبتنی بر تجهیزات و فناوری اروپایی بود. مطالعات نهایی این پروژه باید در سال ۲۰۲۲ انجام می‌شد، اما همچنان به تعویق افتاده است.
برای شرکت‌های روسی، مسئله ناخوشایند وابستگی بیش از حد به چین نیز وجود دارد. مدیران شرکت‌هایی که بلومبرگ مورد بررسی قرار داده، گفته‌اند که نگران وابستگی بیش از اندازه به چین هستند – به همان اندازه که شاید برخی از شرکت‌های روس در گذشته بیش از اندازه به اروپا اتکا کرده‌اند. این نگرانی ممکن است به جستجوی جایگزین‌های برای چین در آمریکای لاتین یا ترکیه یا حتی به تولید داخلی ختم شود.
چین می‌تواند سهم بازار را تصاحب کند، اما قادر به پر کردن شکاف تامین مالی و بودجه نیست. حمایت پکن محدودیت‌هایی دارد و شرکت‌های چینی برای شرط‌بندی‌های مالی بلندمدت، گزینه‌های دیگری را هم بر روی میز دارند. در اواسط دهه ۲۰۱۰، چین با قیمت‌های کم وارد بازار روسیه شد و سهم قابل توجهی از بازار را از آن خود ساخت. مونیکا هولاچر، کارشناس تجارت خارجی و روسیه در انجمن صنعت مهندسی مکانیک آلمان (VDMA) که ۳۶۰۰ مهندس مکانیک و کارخانجات آلمانی و اروپایی در ان عضویت دارند، می‌گوید: این روند به طور تصاعدی بواسطه شرایط فعلی و حذف رقبای غربی به دلیل تحریم‌ها تسریع شده است. «اما وضعیت برای سرمایه‌گذاری‌های مستقیم کاملاً متفاوت است.»
انتظار می‌رود در مگنیتوگورسک همکاری با چین فراتر از آنچه هست، ادامه یابد. کوره اصلی این شرکت در گذشته، زمانی که استالین به دنبال تقلید از عملکرد شرکت آمریکایی یواس استیل در گری ایندیانا بود، تجربه همکاری با تامین‌کنندگان خارجی را داشته است. تلاش‌ها برای مدرن‌سازی کارخانه همچنان ادامه دارد و فرماندار این منطقه با استان شاندونگ، مرکز پالایشگاه‌های نفت خصوصی، فرآوری‌کنندگان مواد غذایی و تولیدکنندگان فولاد دولتی چین، ارتباط برقرار کرده است.
منبع: bloomberg