آمریکا طی ده‌ها سال گذشته «آزادی دریانوردی» در آب‌های آسیا را تضمین کرده است، اما قدرت نظامی روزافزون چین موجب تنش میان دو کشور در دریای چین جنوبی شده است. در ادامه به برخی سؤالات در همین‌باره پاسخ داده شده است.
1- دریای چین جنوبی کجاست؟
دریای چین جنوبی با 3/6 میلیون کیلومتر مربع مساحت (بزرگ‌تر از دریای مدیترانه) از شمال تا چین و از جنوب تا اندونزی کشیده شده است. این دریا از سمت جنوب به ویتنام، مالزی و سنگاپور، و از سمت شرق به فیلیپین و برونئی می‌رسد.
2- چرا دریای چین جنوبی محل مناقشه است؟
دریای چین جنوبی هم از نظر منابع غنی نفت و گاز طبیعی، هم به خاطر عبور حجم زیادی از محموله‌های تجاری (از جمله 3 تریلیون دلار، معادل بیش از 30 درصد از حمل‌ونقل دریایی نفت خام جهان، در سال 2016) و هم از جهت ماهیگیری (تأمین حدود 10 درصد صید جهان) اهمیت دارد.
مناقشات زیادی درباره صخره‌ها و جزایر درون دریای چین جنوبی وجود دارد. پکن با استناد به نقشه‌ای مربوط به سال 1947 (که در آن با یک سری خط‌چین، مشهور به «خط‌چین نُه‌تایی»، محدوده چین در این دریا تا حدود 1800 کیلومتر جنوب استان هَینَن این کشور تعیین شده) ادعا می‌کند که بیش از 80 درصد این دریا متعلق به چین است.
ویتنام، فیلیپین، برونئی، مالزی و تایوان نیز درباره بخش‌هایی از همین محدوده ادعا دارند. مذاکرات میان دو طرف برای رفع مناقشه بیش از یک دهه به طول انجامیده است.
3- چین کجا ساخت‌وساز کرده است؟
چین حدود 1290 هکتار از مساحت مجمع‌الجزایر «اسپراتلی» را تصرف کرده و در آن بندر، باند هواپیما و تجهیزات نظامی ساخته است. با این وجود، پس از هر بار ساخت‌وساز، وزارت خارجه چین می‌گوید این تجهیزات نظامی صرفاً برای اهداف تدافعی هستند.
4- نظر آمریکا چیست؟
آمریکا در مناقشه‌ها جانب‌داری نمی‌کند، اما مرتباً با اعزام ناو و جنگنده به نزدیکی مناطق مورد مناقشه و انجام «عملیات‌های آزادی دریانوردی»، بر حق خود برای عبور و مرور در نقاطی که به عقیده‌اش آسمان و آب‌های بین‌المللی هستند، تأکید می‌کند.
دولت ترامپ سال گذشته 8 عملیات و تنها طی چهار ماه نخست امسال 4 عملیات این‌چنینی انجام داده است؛ برای مقایسه، دولت اوباما طی هشت سال تنها 4 عملیات انجام داده بود.
5- واکنش جامعه جهانی چیست؟
یک هیأت داوری بین‌المللی در لاهه، سال 2016 در پی شکایت فیلیپین، ادعاهای چین به استناد خط‌چین نه‌تایی را بی‌اساس دانست و گفت ایجاد جزایر مصنوعی به سبک دولت چین موجب حاکمیت یک کشور بر بخشی از دریا نمی‌شود.
طی سال‌های اخیر، ویتنام بیش‌ترین مناقشه را با چین داشته است، به ویژه پس از غرق شدن یک کشتی ماهیگیری ویتنامی در نزدیکی جزایر تحت مناقشه «پاراسل» در ماه آوریل.
دریای چین جنوبی هم از نظر منابع غنی نفت و گاز طبیعی، هم به خاطر عبور حجم زیادی از محموله‌های تجاری و هم از جهت ماهیگیری اهمیت دارد.
6- نگرانی‌ها به خاطر چیست؟
تنش‌ها رو به افزایش هستند. پنتاگون، ماه می امسال، چین را به تهدید ناوشکن آمریکایی «یواس‌اس ماستین» هنگام گشت‌زنی در دریای چین جنوبی و دست‌کم 9 مورد تهدید هواپیماهای تجسسی آمریکایی متهم کرد. در طرف دیگر، وزارت دفاع چین گفت یک ناوشکن موشک‌انداز آمریکایی را به خاطر تعرض به آب‌های این کشور دور کرده است.
با توجه به قرار داشتن ترامپ در آستانه انتخابات و تلاش شی، رئیس‌جمهور چین، برای تقویت روحیه ناسیونالیستی و کم‌رنگ کردن مشکلات اقتصادی کشورش، آینده روشنی پیش روی دیپلماسی لازم برای حل‌وفصل مناقشه‌های دریایی وجود ندارد.
7- موضع آمریکا و چین درباره تنش‌ها چیست؟
کاخ سفید چین را به فعالیت‌های نظامی «تحریک‌آمیز و تهاجمی» در نقاطی مانند دریای چین جنوبی و تنگه تایوان متهم می‌کند و وعده داده که عملیات‌های دریایی آمریکا ادامه خواهند داشت. در سوی دیگر، پکن آمریکا را به نقض حاکمیتش و تلاش برای ایجاد اختلاف میان چین و کشورهای جنوب شرق آسیا متهم کرده است.