جنبش اسلامی ترکستان شرقی توسط ایالات متحده از لیست گروه‌های تروریستی خارج شد، اما جانشین آن، “حزب اسلامی ترکستان” با القاعده و گروه‌های جنگجوی اویغور در سوریه ارتباط دارد.
هنگامی که ماه گذشته ایالات متحده، جنبش اسلامی ترکستان شرقی (ETIM) را از لیست سازمان‌های تروریستی خود خارج کرد، چین به رویکرد دوگانه آمریکا در مقابله با گروه‌های افراطی واکنش نشان داد.
پکن، جنبش اسلامی ترکستان شرقی را به حملات تروریستی در استان سین کیانگ، محل زندگی اکثر مردم مسلمان اویغور چین، متهم می‌کند.
در حالی که آمریکا در معرض مبارزات انتخاباتی ریاست جمهوری قرار داشت، تصمیم حذف جنبش اسلامی ترکستان شرقی از لیست گروه‌های تروریستی به طور بی سر و صدا و به دستور مایک پمپئو وزیر خارجه گرفته شد.
سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا در توجیه این اقدام گفت که برای بیش از یک دهه، هیچ مدرک معتبری مبنی بر ادامه وجود جنبش اسلامی ترکستان شرقی وجود نداشته است.
برخی از کارشناسان هم معتقدند که جنبش اسلامی ترکستان شرقی دیگر خیلی اثرگذار نیست، در حالی که برخی دیگر، آن را به عنوان نشانه‌ای از فشار مداوم واشنگتن به پکن در مورد رفتار با اویغورها، که سازمان دیده‌بان حقوق بشر آن را محکوم کرده است، تفسیر کردند.
پکن به بازداشت اجباری حداقل 1 میلیون اویغور متهم است، اگرچه پکن این ادعاها را رد کرده و عنوان می‌کند که آنها را در اردوگاه‌ها، آموزش حرفه‌ای ارائه می‌دهد.
برخی تحلیلگران، از جمله یکی از اعضای سابق القاعده، معتقدند که اگرچه جنبش اسلامی ترکستان شرقی دیگر فعال نیست، اما اعضای آن دوباره در قالب حزب اسلامی جهادی ترکستان (TIP)، که با القاعده ارتباط دارد، تشکیل شده‌اند.
در جنگ سوریه هزاران نفر از اویغورها به TIP پیوستند. برخی کارشناسان هم می‌گویند TIP در افغانستان و همچنین سوریه همچنان فعال است.
آنها همچنین می‌خواهند یک دولت اسلامی در سین کیانگ ایجاد کنند. گفته می‌شود هزاران نفر از این اویغورها و خانواده‌هایشان همچنان در سوریه مانده‌اند.
این عده از کارشناسان می‌گویند که اقدام آمریکا در حذف جنبش اسلامی ترکستان شرقی از لیست سازمان‌های تروریستی ایالات متحده، گمراه‌کننده است، زیرا جنبش اسلامی ترکستان شرقی دیگر وجود ندارد و اکنون TIP نامیده می‌شود.
آنها اساساً یکسان هستند فقط این که اعضای TIP با به دست گرفتن رهبران رادیکال‌تر، نام خود را تغییر داده‌اند.
بر این اساس، حذف جنبش اسلامی ترکستان شرقی از لیست تروریسم ایالات متحده بخشی از جنگ سرد ایالات متحده در برابر چین بود.
تصمیم واشنگتن به این منظور طراحی شده است که جنبش اسلامی ترکستان شرقی را به عنوان یک گروه شورشی در سین کیانگ جلوه دهد و بدین ترتیب، احتمالاً درهای مالی و تسلیحاتی را به روی آن باز کند و در نتیجه اهرم‌های بیشتری را علیه چین ایجاد کند.
یک عضو سابق القاعده در جنوب شرقی آسیا هم درباره تصمیم آمریکا برای حذف جنبش اسلامی ترکستان شرقی از لیست گروه‌های تروریستی می‌گوید، احتمالاً ایالات متحده در حال جمع‌آوری گروه‌های رادیکال برای مبارزه با چین است. به گفته وی، ایالات متحده از مسلمانان برای جنگ علیه شوروی در افغانستان استفاده کرد و بعداً این گروه‌های مسلمان را از بین برد. آیا این فرمول مشابه در مورد چین استفاده می‌شود؟
برخی تحلیلگران هم می‌گویند مقابله سخت چین با اویغورها باعث رادیکالیزاسیون آنها شده و سبب شده بسیاری از اویغورها به آغوش گروه‌های افراطی همچون القاعده و تروریست‌های حاضر در جنگ سوریه بپیوندند.