چگونه تحریم‌های آمریکا دانشمندان روسیه را به سمت همکاری با چین سوق می‌دهد

الکسی آکیموف مسئول این پروژه شیفته برخی ناهنجاری‌ها در جدول تناوبی است که به اعتقاد او می‌تواند منجر به کشف مواد جدید شود. او سال گذشته از شغل خود در ایالات متحده انصراف داد و به روسیه بازگشت تا رویای خود را در مورد شبیه‌ساز کوانتومی که برخی از اجزای مهم آن از چین تهیه شده بود، دنبال کند.

الکسی فدوروف ۱۰ سال پیش، زمانی که دانشجوی سال چهارم دانشگاه بود، مأمور ساخت یک آزمایشگاه کوانتومی نسل جدید در روسیه شد. اکنون فدوروف به عنوان جوان‌ترین استاد تمام تاریخ موسسه فیزیک و فناوری مسکو، با برخی از محققان چینی در زمینه الگوریتم‌های کوانتومی و رمزنگاری همکاری نزدیک دارد. او بر این نظر است که دنیا به خاطر این فناوری‌ها تغییر خواهد کرد.

آنها از جمله صدها دانشمند روسی بودند که با همکاران بین‌المللی خود در مسکو در انجمن فناوری‌های آینده ملاقات کردند تا آخرین پیشرفت‌ها در تحقیقات کوانتومی را به اشتراک بگذارند. در کمال تعجب بسیاری از شرکت کنندگان، ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه نیز در یکی از میزگردها در مرکز تجارت جهانی مسکو در ۱۳ جولای حاضر شد.

پوتین خطاب به دانشمندانی از روسیه و سایر کشورها از جمله هند، استرالیا، فرانسه و آلمان، از طرح بلندپروازانه برای تبدیل کشورش به یک اقتصاد مبتنی بر داده تا سال ۲۰۳۰ سخن گفت که در آن رایانه‌های کوانتومی، شبکه‌های ارتباطی، حسگرها و ماهواره‌ها نقش مهمی در زیرساخت دیجیتال این کشور ایفا خواهند کرد.

پوتین گفت: «ما در حال توسعه همکاری‌های بین‌المللی در زمینه علم و فناوری در شرایط محاصره واقعی هستیم که توسط مقامات و نخبگان حاکم برخی کشورها علیه روسیه اعلام شده است».

وی همچنین گفت: ما واقعاً با فشارها و تلاش‌هایی برای محدود کردن دسترسی‌مان به فناوری مواجه بودیم که ما را مجبور می‌کرد تا از حق حاکمیت و حق انتخاب مسیر تاریخی خود صرف نظر کنیم. مخالفان ما امیدوار بودند که ما عقب نشینی کنیم و تسلیم شویم، اما همانطور که اغلب در چنین مواردی می‌گوییم این اتفاق نمی‌افتد. روسیه فقط به جلو می‌رود و راه خودش را دنبال می‌کند، اما همزمان خود را از کسی منزوی نمی‌کند. هدف ما ایجاد و گسترش اتحادهای فناورانه و علمی سودمند متقابل با سایر کشورها است که همه از حقوق برابر برخوردار باشند.

روسیه تلاش مشترکی را برای توسعه کوانتومی و سایر فناوری‌های آینده از طریق گروه بریکس (گروهی از کشورهای در حال پیشرفت شامل برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی که در سال ۲۰۰۹ تشکیل شد،) پیشنهاد می‌کند. آنها روی هم تقریبا نیمی از جمعیت جهان را تشکیل می‌دهند و به گفته پوتین وزن اقتصادی بیشتری نسبت به کشورهای توسعه یافته G7 دارند.

پوتین گفت: «می‌خواهم اشاره کنم که با ریاست روسیه در بریکس در سال آینده، ما انتظار داریم پروژه‌های خاصی مانند این را در چندین زمینه مهم با شرکای خود، از جمله فناوری‌های محاسباتی پیشرفته، و همچنین فناوری‌های پردازش، ذخیره‌سازی و انتقال داده، مورد بحث و بررسی قرار دهیم.»

تحریم‌های آمریکا پیوند جدیدی بین دانشمندان روسیه و چین ایجاد کرده است. اما درست مانند درهم‌تنیدگی کوانتومی در فیزیک، همکاری کوانتومی بین روسیه و سایر کشورها، به‌ویژه چین، می‌تواند پیچیده، چالش‌برانگیز و گاهی شکننده به دلیل اختلال خارجی باشد که از جمله آن می‌توان به جنگ با اکراین اشاره کرد. برای مثال برخی از دانشمندان چینی سفر خود به روسیه را بنابر دلایل امنیتی لغو کرده‌اند. اما مزایای همکاری در حوزه فناوری کوانتومی موجب شده تا دانشمندان این چالش‌ها را بپذیرند.

فناوری کوانتومی توانایی کنترل ذرات منفرد در سطح اتمی است و می‌توان از آن برای ایجاد رایانه‌های فوق سریع، ارتباطات فوق امن و ابزارهای کارآگاهی با عملکرد بی‌سابقه‌ای استفاده کرد که می‌تواند تغییرات زیادی را در اقتصاد، جامعه و عملیات نظامی ایجاد کند.

اما دانشمندان کوانتومی برای انجام آزمایشات به تجهیزات پیشرفته زیادی نیاز دارند. هیچ آزمایشگاهی نمی‌تواند تمام وسایل لازم را به تنهایی بسازد. این امر به‌ویژه برای دانشمندانی که در روسیه کار می‌کنند و تحت تحریم‌های تقریباً فراگیر کشورهای غربی قرار گرفته‌اند، چالش برانگیز است.

در گذشته، آزمایشگاه‌های کوانتومی روسیه تجهیزات خود را بیشتر از غرب تامین می‌کردند. اما در سال‌های اخیر آنها به چین روی آورده‌اند.

چین به دستاوردهای بزرگی در فناوری کوانتومی دست یافته است، از جمله اولین ماهواره کوانتومی جهان، طولانی‌ترین شبکه ارتباطی کوانتومی در خشکی و برخی از قدرتمندترین رایانه‌های کوانتومی موجود. همچنین در مواجهه با تحریم‌های ایالات متحده، دانشمندان چینی یک زنجیره تامین کم و بیش کامل فناوری کوانتومی را در داخل کشورشان ایجاد کرده‌اند.

اما اطلاعات دقیق و جزئیات همکاری‌های چین و روسیه در این حوزه در دسترس نیست چراکه این احتمال وجود دارد که طرف‌های این همکاری هدف تحریم‌های ایلات متحده قرار گیرند.

چین برای کسب مقام برتر در مسابقه کوانتومی در حال مبارزه با ایالات متحده است، اما یک نقطه ضعف بزرگ دارد. بیشتر الگوریتم‌های کوانتومی که امروزه مورد استفاده قرار می‌گیرند در ایالات متحده توسعه داده شده‌اند که در صورت تشدید تنش بین پکن و واشنگتن می‌تواند مشکل ساز شود.

دانشمندان روسی از دوره اتحاد جماهیر شوروی به مطالعه مسائل نظری در فیزیک کوانتومی پرداخته‌اند. آنها برنده شش جایزه نوبل برای حل برخی از اساسی ترین مشکلات در این زمینه شده‌اند.

اما کامپیوترهای کوانتومی در چین در مقیاس بسیار بزرگتر از کامپیوترهای روسیه هستند. تیم فدروف از تأسیسات کوانتومی چین در سرتاسر چین در شهرهایی مانند پکن، شانگهای، ووهان و چنگدو بازدید کرده است تا پروژه‌های تحقیقاتی مشترکی را ایجاد کند. آنها می‌خواهند الگوریتم خود را بر روی ماشین‌های بزرگتر در چین آزمایش کنند. آنها همچنین از برخی از تأسیسات تحقیقات کوانتومی در هند بازدید کرده‌اند، جایی که دولت اخیراً برنامه بلندپروازانه‌ای را برای ساخت یک کامپیوتر کوانتومی ۱۰۰۰ کیوبیتی اعلام کرده است.

یک بازار بالقوه در چین برای حسگرهای کوانتومی وجود دارد که می‌توانند سیگنال‌های مغناطیسی بسیار ضعیف تولید شده توسط مغز را تشخیص دهند. آشکارسازهای مغناطیسی فوق حساس معمولاً باید تا دمای بسیار پایین خنک شوند تا به درستی کار کنند، اما حسگر آنها با استفاده از برخی ویژگی‌های منحصربه‌فرد عنصر خاکی کمیاب ایتریوم، در دمای اتاق نیز به خوبی عمل می‌کند. این راه را برای بسیاری از کاربردهای بالقوه مانند تشخیص زودهنگام و نظارت بر بیماری‌های مغزی باز می‌کند. به لطف بیش از ۲۵ سال تحقیق مداوم توسط دانشمندان روسی در این فناوری، قیمت بالقوه سنسورها ۱۰۰ برابر کمتر از رقباست اما حساسیت ۳۰۰ برابر بیشتر دارد.

روسلان یونسوف، یکی از بنیانگذاران مرکز کوانتومی روسیه، یک سازمان تحقیقاتی غیرانتفاعی که پیشتاز توسعه تحقیقات کوانتومی در روسیه است، گفت که قدرت دانشمندان روسی در علم کوانتوم دست کم گرفته شده است. برنامه‌های متقابلی بین روسیه و چین کار وجود دارد و شاید در سال جاری در سطح وزارتخانه‌ها، بین دو کشور درباره چگونگی ایجاد چنین پلتفرمی بحث‌هایی صورت گیرد.

انتظار می‌رود ائتلاف کوانتومی بریکس چالش‌های خاص خود را داشته باشد. بر اساس برآورد برخی از دانشمندان روسی، چین در این زمینه ۱۰ سال از روسیه جلوتر است.

هند کامپیوتر کوانتومی ندارد و اولین شبکه کوانتومی آن چند ماه است که راه اندازی شده است. تحقیقات در برزیل و آفریقای جنوبی نیز در مراحل اولیه است.

وضعیت نابرابر می‌تواند برخی از مسائل سیاسی مانند حفظ حاکمیت تکنولوژیک را برای کشورهای کمتر پیشرفته ایجاد کند.

موانع سازمانی نیز در این میان وجود دارد که مانع همکاری می‌شود. به عنوان مثال، در چین، یک محقق می‌تواند به تنهایی سفارش خرید تجهیزات را انجام دهد، البته تا زمانی که در بودجه تحقیقاتی قرار می گیرد. اما یک دانشمند روسی باید از دولت تاییدیه بگیرد که ممکن است یک سال یا بیشتر طول بکشد.

همچنین ممکن است برخی چالش‌های سیاسی نیز وجود داشته باشد. چین و هند ده‌ها سال است که با هم اختلاف مرزی دارند. برخی از دانشمندان هندی که در نشست مسکو شرکت کردند، گفتند که در حال حاضر هیچ همکاری بین چین و هند در زمینه تحقیقات کوانتومی وجود ندارد.

اما تبادلات رو به رشدی بین دانشمندان دو کشور وجود داشت و آنها گفتند که اگر تنش بین دهلی نو و پکن کاهش یابد، مردم از هر فرصتی برای همکاری استفاده خواهند کرد.

همچنین برخی نگرانی‌ها وجود دارد که اتحاد کوانتومی بریکس با دامن زدن به رویارویی با غرب، جهان را تقسیم کند، که هیچ فایده‌ای برای علم ندارد.

منبع: scmp