به گزارش مریکس، از زمان معرفی چت‌جی‌پی‌تی، شرکت‌های مختلف در سراسر جهان برای بهره بردن از موفقیت اولیه مدل‌های هوش مصنوعی مولد بزرگ که می‌توانند متن و تصویر تولید کنند، به سوالات کاربران پاسخ دهند و وظایف پیچیده دیگر را بر عهده بگیرند، به تکاپو و رقابت افتاده‌اند. اما پکن علی‌رغم این که هوش مصنوعی را از پیشران‌های کلیدی رقابت‌پذیری اقتصادی و نظامی می‌داند اشتیاق زیادی برای پذیرش و به‌کارگیری این فناوری تحول‌آفرین نشان نداده است.
با توجه به پتانسیل هوش مصنوعی مولد برای نقش بر آب کردن اینترنت بومی چین، که با دقت بسیار زیادی سانسور شده است، این مساله جای تعجب ندارد و تمرکز شدید رئیس جمهور شی جین پینگ بر آنچه که تهدید علیه امنیت ملی تلقی می‌کند را نشان می‌دهد. بنابراین هوش مصنوعی مولد در چین، در مسیر نوآوری و هماوردی با رقبای غربی با چالش‌های بزرگی مواجه است. در عوض، حمایت پکن از هوش مصنوعی به سمت کاربردهایی معطوف شده که امیدوار است جان تازه‌ای در صنایع کشور بدمند و توان رقابت با شرکت‌های غربی، که جایگاه برتر را در عرصه هوش مصنوعی صنعتی دارند، به آنها بدهند.
هوش مصنوعی مولد در حال ایجاد موجی از تحولات است که نحوه استفاده از فناوری را عمیقا تغییر خواهند داد. اندکی بعد از معرفی چت‌جی‌پی‌تی، گوگل و متا هم بات‌های مکالمه‌ای مبتنی بر مدل‌های زبانی بزرگ (LLM) خودشان ارائه کردند. اما به شکل عجیبی هیچ اخباری از فعالیت شرکت‌های بزرگ فناوری چین در این مورد شنیده نمی‌شد. بالاخره بایدو اعلام کرد که قصد دارد اولین رقیب جدی چینی با نام ارنی‌بات را عرضه کند، ولی عملی شدن این وعده ماه‌ها به طول انجامید. دولت چین از همان ابتدا در مورد فناوری چت‌بات سختگیر بود، از دسترسی مردم به چت‌جی‌پی‌تی جلوگیری کرد و از تایید و پذیرش نمونه‌های مشابه داخلی آن هم خودداری ورزید. تنها نه ماه تمام بعد از عرضه چت‌جی‌پی‌تی، یعنی در آگوست ۲۰۲۳ بود که پکن بالاخره اجازه دسترسی عموم به اولین خدمات هوش مصنوعی مولد را داد. این نوع نگرش مستقیما بر اشتیاق جامعه فناوری چین برای توسعه هوش مصنوعی مولد تاثیر گذاشته است.
بادهای مخالف از داخل و خارج چین
پکن از تهدید بالقوه محتوای تولید شده با هوش مصنوعی برای اینترنت به‌شدت سانسور شده‌اش آگاه بوده و با سرعت چشمگیری در راستای کنترل و تنظیم‌گری این فناوری اقدام کرده است. بر اساس مقرراتی که در سال ۲۰۲۳ درباره خدمات هوش مصنوعی مولد وضع شد، مدل‌های بزرگ باید در رجیستری دولتی الگوریتم‌ها ثبت شوند تا الزامات مربوط به صحت و دقت را برآورده کنند، و «انعکاس‌دهنده ارزش‌های محوری سوسیالیستی باشند».
سازمان مدیریت فضای مجازی از همان زمان مجموعه داده‌های آموزش مورد تایید خود را برای مدل‌های LL عرضه کرده است. TC260 که یک گروه کاری فنی تاثیرگذار است نیز استانداردهای سخت‌گیرانه و بسیار مبسوطی را در مورد داده‌های ورودی مورد استفاده برای آموزش مدل و همچنین خروجی‌های مدل‌ها ارائه نمود. نکته جالب توجه این که استفاده از مدل‌های بنیادی ثبت نشده صراحتا ممنوع اعلام شده است و در نتیجه نمی‌توان از مدل‌های متن‌باز خارجی استفاده کرد. شرکت‌های بزرگ فناوری اغلب نقش فعالی در شکل‌گیری این استانداردها ایفا می‌کنند، اما باز هم رعایت آنها می‌تواند برای‌شان بسیار پرهزینه باشد. کارآفرینان یا شرکت‌های کوچک‌تر نیز احتمالا از ورود به این فضای مخاطره‌آمیز منصرف می‌شوند.
عدم رعایت قانون می‌تواند برای شرکت‌ها فاجعه‌بار باشد. آیفلایتک (iFlytek) که در فناوری تشخیص صدا تخصص دارد، این مساله را کاملا لمس کرده است: زمانی که تبلت آموزشی مجهز به هوش مصنوعی شرکت طبق ادعاهای مطرح شده متنی در انتقاد از رهبر سابق، مائو تسه‌تونگ تولید نمود، بنیانگذارش مجبور به عذرخواهی شد و اعلام کرد که کارمندان و تامین کنندگان مرتبط با این اتفاق «تنبیه» شده‌اند. سهام آیفلایتک در یک روز ۱۰ درصد سقوط کرد.
چنین اتفاقاتی در کشورهای دیگر معمولا مساله‌ای کوچک و موقت است که بخش روابط عمومی آن را رفع و رجوع می‌کند، اما در چین می‌تواند عواقب حادتری داشته باشد که انگیزه کار و فعالیت را کاهش می‌دهد. در حال حاضر صدور مجوز تولید گفتار با فناوری‌های نوظهوری مثل LLM که ابعادشان هنوز کاملا مشخص نشده، در بیشتر جوامع مساله‌ای بغرنج است، چون نگرانی‌های زیادی درباره صحت و احتمال سوگیری در خروجی آنها وجود دارد. ولی در محیط بیش از حد حساس چین، که در آن گفتار هم باید با پیام‌های مد نظر حزب کمونیست همسو شود، این کار فوق‌العاده سخت‌تر است.
در یک اقدام کاملا گویای دیگر، دولت اخیرا دسترسی اینترنتی به هاگینگ فیس (Hugging Face) را مسدود کرد. هاگینگ فیس یکی از مخازن اصلی کد منبع است که برنامه‌نویسان و توسعه دهندگان می‌توانند در آن به مجموعه بزرگی از مدل‌های هوش مصنوعی مولد دسترسی داشته باشند و به صورت گروهی روی آنها کار کنند. چنین کاری در واقع خودتحریمی است و مانع از جلو رفتن با آخرین پیشرفت‌های LLM می‌شود. این واقعیت که پکن مایل است از این فرصت‌های نوآوری چشم‌پوشی کند، به‌روشنی نشان می‌دهد اولویت کنترل فضای مجازی برایش بیشتر از توسعه هوش مصنوعی پیشرفته است که با روند کلی سومین دوره ریاست جمهوری شی جین پینگ یعنی مقابله با تهدیدات متصوره علیه امنیت ملی (اغلب به قیمت کاهش رشد) مطابقت دارد.
در عین حال بادهای مخالف شدیدی هم از خارج کشور می‌وزد. محدودیت‌هایی که آمریکا برای صادرات نیم‌رساناهای پیشرفته به چین در نظر گرفته دقیقا بر همان نوع تراشه‌های برتر و سطح بالایی متمرکز است که LLMها برای آموزش نیاز دارند. همچنین صحبت‌هایی درباره بستن راه گریز ناشی از خدمات رایانش ابری مانند AWS آمازون (که در حال حاضر شرکت‌های چینی می‌توانند از طریق آن به همان نوع تراشه‌ها دسترسی داشته باشند) مطرح است. دولت چین به‌هیچ‌وجه از این موضوع رضایت ندارد، چون تراشه‌های پیشرفته برای هر نوع توسعه هوش مصنوعی حیاتی هستند. پکن شدیدا به محدودیت‌های اعمال شده از سوی آمریکا اعتراض می‌کند و همزمان مشغول تزریق منابع به بخش تولید نیم‌رسانای خود است. این مبارزه در سال‌های آتی ادامه خواهد یافت، ولی تداوم محرومیت چین از تراشه‌های پیشرفته در نهایت باعث عقب‌ماندگی شدید تحقیق و توسعه در زمینه هوش مصنوعی مولد در این کشور می‌شود.
توسعه‌دهندگان هوش مصنوعی در چین چه رویکردهایی را در پیش گرفته‌اند؟
در این اوضاع نسبتا دلسرد کننده، شرکت‌های بزرگ فناوری چین رویکردی عمل‌گرایانه‌تر را در مورد خدمات هوش مصنوعی مولد دنبال می‌کنند. تلاش‌هایی برای ساخت LLMها و سایر مدل‌های بنیادی وجود دارد، اما شرکت‌ها عموما برنامه‌های متمرکز بر کاربردهای خاص – که اغلب برای مشتریان سازمانی در نظر گرفته شده‌اند – را ترجیح می‌دهند. مثلا سنس‌نووا، محصول جدید سنس‌تایم که از شرکت‌های فعال در حوزه هوش مصنوعی است، مجموعه‌ای از ابزارهای اختصاصی برای وظایف مختلف دارد که به انواع صنایع، از مالی تا بازاریابی، کمک می‌کنند. خرده‌فروشی اینترنتی علی‌بابا هم در حال آزمایش فناوری بات مکالمه برای تقویت پلتفرم‌های تجارت الکترونیک خود است.
رویکرد تجاری‌تر و کاربرد محور در توسعه هوش مصنوعی، با اهداف دولت (که بیشتر علاقمند به بهره‌برداری از این فناوری درجهت متحول‌سازی صنایع موجود است) هم‌خوانی دارد. در «گزارش کار دولت – ۲۰۲۴» طرحی موسوم به «اِی‌آی پلاس» معرفی شده است که ادغام فناوری هوش مصنوعی و «اقتصاد واقعی» یعنی تولید و تجارت کالاها و خدمات را بیش از پیش مورد حمایت قرار خواهد داد.
هم‌اکنون نمونه‌های فراوانی از این دست وجود دارد. در صنعت خودرو، برخی از نوآوری‌های چین در زمینه اتومبیل‌های خودران در سطح جهانی پیشرو هستند. در صنعت داروسازی هم شرکت‌های چینی از تکنیک‌های هوش مصنوعی مولد برای رسیدن به پیشرفت‌های بزرگ در داروپژوهی استفاده می‌کنند. شاید حیاتی‌ترین مساله برای پکن، به‌روزرسانی صنایع ساخت و تولیدی کشور با سیستم‌های هوشمند به منظور جبران هزینه‌های رو به افزایش نیروی کار و حفظ رقابت‌پذیری‌اش به عنوان یک قطب جهانی تولیدات صنعتی باشد.
اگر مبحث هوش مصنوعی مولد را به عنوان بخشی از استراتژی کلی پکن در مورد هوش مصنوعی در نظر بگیریم، به نظر می‌رسد که نگرش دولت چین نسبت به هوش مصنوعی مولد از نوع پیشرفت حساب‌شده است، نه دنبال کردن مرزهای نوآوری: فناوری هوش مصنوعی باید در خدمت هدف مدرن‌سازی زیرساخت تولیدی و توسعه صنایعی با فناوری پیشرفته و ارزش افزوده بیشتر باشد. رقبای غربی که جایگاه برتری در هوش مصنوعی صنعتی و خودروهای الکتریکی دارند باید این تلاش‌ها را به‌دقت زیر نظر بگیرند، چرا که رشد قابل‌توجه صادرات چین در «سه صنعت نوین» (شامل خودروهای الکتریکی، باتری‌های لیتیومی و سلول‌های خورشیدی) نگرانی‌هایی ایجاد کرده است. شاید امروز چین در حوزه هوش مصنوعی مولد عقب باشد، اما با توجه به هدف اعلام شده پکن یعنی تمرکز بر اقتصاد واقعی، ممکن است چینی‌ها عمدا این مسیر را انتخاب کرده باشند.
منبع: merics